Bu yazıda ülkemizin geliştirmiş ve geliştirmekte olduğu savunma sanayi ürünlerindeki yabancı motorları öğreneceğiz. Ancak yüksek teknoloji ve ağır sanayisinin temellerini henüz yeni atmış bir ülke için bu durumun çok normal olduğu unutulmamalıdır. Örneğin bir uçağın dış tasarımı, aerodinamiği, aviyoniği, elektroniği ve mühimmatlarını kendiniz tasarlayıp; motorunu ise dışarıdan hazır alım yapıp üretime geçmek hem iktisadi açıdan, hem de üretim hızı açısından gayet mantıklıdır. Örneğin İsveç ve İtalya gibi savunma sanayi alanında başarılı sayılabilecek, refah seviyesi yüksek ülkeler dahi motor konusunda çoğu projesinde (Gripen uçağı, M-346 Master eğitim uçağı, A-129 helikopteri) dışarıdan hazır alım yapmayı tercih ediyor. Bu ülkeler yabancı motorlu ürünlerini “çoğunlukla” sıkıntı çıkmadan ihraç edebiliyor ve bundan ciddi bir gelir elde ediyor.
Ülkemiz Atak helikopterinin Pakistan’a ihracatı sırasında ABD tarafından, Altay tankı üretiminde ise Almanya tarafından motor sıkıntısı yaşasa da; MİLGEM kapsamında üretilen, Alman menşeili motorlar kullanan ADA sınıfı korvetlerini Pakistan’a 4 adet olarak ihraç edecek ve ilk 2 adet geminin kaynağı yapıldı bile.
Gelelim Savunma Sanayimizde Kullanılan Yabancı Motorlara ve Üreticilerine:
1) TUSAŞ T-129 ATAK (ABD – LHTEC / Light Helicopter Turbine Engine Company)
2) TUSAŞ HÜRKUŞ (Kanada – Pratt & Whitney Kanada)
3) TUSAŞ HÜRJET (İngiltere/Almanya/İtalya – Eurojet Turbo GmbH -planlanıyor-)
4) TUSAŞ MMU TURKISH FIGHTER-X (ABD, General Electric)
5) BAYKAR AKINCI (Ukrayna – Motor Sich)
6) BAYKAR Bayraktar TB-2 (Avusturya – Rotax)
7) MİLGEM ADA SINIFI KORVET (Almanya – MTU)
8) TCG ANADOLU (Almanya – MAN)
9) BMC Altay (Almanya – MTU)
10) FNSS KAPLAN MEDIUM TANK (ABD – Caterpillar)
11) FNSS PARS (Almanya – Deutz)
12) NUROL MAKİNA EJDER YALÇIN (ABD – Cummins)
13) ROKETSAN SOM (Fransa – Safran Turbomeca/Microturbo)
14) ROKETSAN ATMACA (Fransa – Safran Turbomeca/Microturbo)
Gönül ister ki motorları da kendimiz özgün olarak üretelim ancak gerçeklik gönül işiyle uyuşmuyor. Motor üretmek, motor endüstrisini ülkemize kurmak savunma sanayiden ayrı bir mevzudur ve sadece savunma sanayi firmalarının üzerine yıkılarak üstesinden gelinebilecek bir iş değil. Örneğin Baykar’ın uzmanlık alanı insansız hava araçları iken neden gidip motor endüstrisine girip zarar etsin veya Aselsan elektronik/bilgisayar/radar konusunda dünyanın en iyi firmalarından biriyken neden milyarlarca doları vasat bir motor üretim fabrikası kurmaya yatırsın? Bunlar aynı şekilde zırhlı araç üreten firmalarımız için de geçerli. Bu yerli ve milli firmalarımız çok başarılı işler çıkartmaktadır ve tasarımlarıyla, performanslarıyla, kaliteleriyle dünyaca ünlü firmalara taş çıkartmaktadır.
Rolls Royce dünyanın en büyük uçak motoru üreticilerinden biridir ancak sıfırdan uçak üretip tasarlamaya kalksa çok büyük ihtimalle büyük sıkıntılar yaşayacaktır ve dünya ile rekabet edebilecek bir savaş uçağı/yolcu uçağı ortaya çıkartamayacaktır. Bunun sebebi Rolls Royce’un veya Pratt Whitney’in motor üretimi konusunda uzmanlaşmış personel, üretim teçhizatı, test alanı, bilgi birikimi ve tecrübeye sahip olmalarıdır. Bu yüzden kimse bu firmaları uçak tasarlayıp üretme konusunda zorlayamaz veya laf edemez. Aynı şekilde bizim tarafımızda yer alan TUSAŞ, Roketsan, Nurol Makina, Otokar, BMC, Baykar, FNSS gibi milli değerlerimize motor konusunda laf etmek yersizdir. Bu firmalarımız dünyaya çok başarılı ihracatlar gerçekleştirmiş ve tasarımlarıyla, çalışmalarıyla dünya mühendisliğine taş çıkartmıştır. Bu firmalarımıza “Neden Yerli Motor Kullanılmıyor!?” şeklinde çıkışlar yapmak yersizdir. Uçak yapmak farklıdır, zırhlı araç yapmak farklıdır, motor yapmak farklıdır.
Motor konusunda gerek özel sektör (yani bunu okuyan sizler) gerekse kamu, ağır sanayi yatırımlarını artırmalıdır. Ve bu yatırımlar eğitim sisteminin iyileştirilmesiyle desteklenmelidir. Ülkemizde TEI (TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.) PD170 İHA motorunu başarıyla geliştirmiş ve ANKA’mızı uçurmuştur. Bunun dışında Gökbey ve Atak helikopterlerimiz için TS1400 isimli özgün turboşaft motor TEI tarafından geliştirilmeye devam etmektedir. Bunun dışında yine TEI’nin TJ300 adında orta menzil gemisavar füze motoru testleri devam ediyor.
Bir diğer firmamız TÜMOSAN tarafından da DURA-1300 gibi transmisyonlar başarıyla geliştirilmiştir. Aynı zamanda TÜMOSAN Pusat zırhlı aracında kendi geliştirdiği motoru kullanmaktadır.
Motor için kolları sıvayan bir diğer firmamız ise Kale Havacılık. KTJ3200 isimli Türkiye’nin ilk turbojet motorunun testleri devam ediyor ve SOM seyir füzemizde kullanılması planlanıyor.
Ülkemizin geliştirdiği Milli Muharip Uçak motorunu yerli olarak üretmek için de TUSAŞ, BMC ve SSB ortaklığında TRMOTOR isimli henüz çok yeni bir şirket kurulmuştur.
Altay tankı içinse BMC kolları sıvayarak tam 1500 beygir gücüne sahip olacak BATU isimli projeye girişmiştir.
Pekala bu firmalarımız ile gelecekte İHA ve zırhlı araçlarımızın motor ihtiyacını karşıladık diyelim. Peki gemi, jet, tank veya uzay araçlarında hangi motorları kullanacağız? Bu yüzden ülkemiz gençleri ve yatırımcıları motor teknolojisini genel itibariyle benimsemeli, milli bir amaç haline getirmelidir. Kamu da bu konuya ayrı bir özen göstermeli, özellikle eğitim sistemimizi geleceğe odaklı olarak güzel, tam teşkilatlı, doyurucu bir hale getirmelidir. Dikkat ederseniz dünyada eğitim konusunda en iyi ülkeler ABD, İngiltere, Almanya olarak başı çekiyor ve bu ülkeler aynı zamanda motor konusunda da dünyanın en iyileridir.
Dünyaca ünlü uçak motoru üreticileri yazımızı okumak isterseniz şuradan ulaşabilirsiniz: https://tdefenceagency.com/dunyaca-unlu-ucak-motoru-ureticileri/
