Geçenlerde çeşitli konularda fikir jimnastiği yaparken aklıma bir anda Vestel Karayel İHA geldi. Bildiğiniz üzere halihazırda ülkemizde 3 farklı firma MALE özelliğinde Taktik İHA üretebiliyor. Bunlardan TAI Anka ve Bayraktar TB-2 TSK envanterinde yer alırken, Vestel Karayel sadece kiralık olarak kullanıldı. Peki neden?
İşte aklıma takılan soru, bu oldu. Sonrasında da uzun soluklu bir araştırmaya giriştim ve eminim bu soruyu benim haricimde de soran pek çok insan vardır diye videosunu yapmaya karar verdim. Bu yazımızda ilk olarak Karayel’in ilginç hikayesini en başından, 2007 yılından bu yana ele alacak, sonrasında da gelişmiş ve son versiyonu olan Karayel-SU modelinin özelliklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Karayel İHA’nın İlginç Hikayesi
2005 yılından bugüne kadar İnsansız Hava Araçları üzerine yaptığı çalışmalarda kazandığı bilgi birikimi ve tecrübe ile Mini, Midi ve Taktik İHA kategorilerinde sırasıyla EFE, BORA ve KARAYEL Milli İHA’larını geliştiren VESTEL Savunma, bu alanda ülkemizde faaliyet gösteren 3 yetkin firmadan biridir. Sadece Türkiye’nin değil, dünyanın da en önde gelen firmalarından biri olma vizyonu doğrultusunda; yapısal ve aerodinamik tasarım, oto-pilot sistemi, merkezi kontrol bilgisayarı ve yer kontrol istasyonu dahil olmak üzere aviyonik tasarım, yazılım geliştirme faaliyetleri tamamen özgün olarak VESTEL Savunmanın kendi mühendisleri tarafından icra edilmektedir.
Vestel’in İHA üretim işine girmesiyle alakalı detayları ise dönemin Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül’ün, 2010 yılında yaptığı “Zorlu, kompozit üretim işine girmek üzere bizi 5-6 yıl önce ziyaret etti. Zorlu’ya, TAI benzer yatırım yapacağı için İHA işine girmesini söyledim. Beni kırmadı bu işe girdi.” ifadelerinden çıkarabiliyoruz. Bu şekilde girdiği İHA sektöründe 16. yılını dolduran Vestel Savunma ve KARAYEL’in günümüze uzanan hikayesi ise şöyle başlıyor:
2007 yılında Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) tarafından Ar-Ge desteği olmaksızın başlatılan “Taktik İnsansız Hava Aracı Sistemi Geliştirme Programı” kapsamında, Vestel’in KARAYEL Taktik İHA Sistemi prototip geliştirme çalışmaları başlamıştır. Karayel’in bu projedeki rakibi hepimizin çok yakından tanıdığı, Kale Kalıp ve Baykar Savunma ortaklığında geliştirilen Bayraktar-TB2 İHA’dır. Projenin teknik isterlerinde; 18 bin feet yüksekliğe çıkma, 35 kg faydalı yük taşıma ve minimum 10 saat uçma hedefleri yer almaktadır.
2009 yılında hem KARAYEL hem de Bayraktar TB-2 prototiplerinin gerçekleştirdiği uçuş testleri başarılı oldu.
Ocak 2010’da gerçekleştirilen Savunma Sanayi İcra Kurulu’nda, testleri başarıyla tamamlayan Bayraktar TB-2’den 12 Adet alınması için Baykar Savunma ile görüşmelere başlanmasına karar verilmiştir.
Aralık 2010’da Kara Kuvvetleri için katapultla atılma ve paraşütle inme özelliğine sahip olacak 6 adet İHA’nın üretimine yönelik sözleşme SSM ile Vestel arasında imzalanmıştır. Burada önemli olan nokta “İHA’ların katapultla atılma ve paraşütle inme özelliğinde yapılacak olmasıdır”. Bu kapsamda Karayel’in tasarım çalışmaları tamamlanmış, uçuş testleri yapılmış ve seri üretime geçmesine karar verilmiştir. Bu dönemde Karayel’in, piste ihtiyaç duymaksızın iniş-kalkış yapabilmesi sebebiyle deniz platformlarından da fırlatılabileceği değerlendirilmiştir.
Törende konuşan Savunma Sanayi Müsteşarı, Taktik İnsansız Hava Aracı için iki yerli şirketin yarıştığını ve sonunda Vestel Savunma ile anlaşma sağlandığını belirterek, “Sadece Vestel’in yatırımı 25 milyon dolar, büyük kararlılıkla bu çalışmayı yürüttüler ve kamudan yardım almadan tamamladılar” dedi.
Vestel Savunma Sanayi Genel Müdürü Aziz Sipahi’de Taktik İHA’ları iki yıl içinde tamamlayıp Türk Silahlı Kuvvetleri’ne sunmayı planladıklarını açıkladı. Daha sonra Taktik İHA’daki rekabette aslında Kale-Baykar ortaklığının başarılı olduğu yönündeki iddiaları Sipahi “Rakip firmanın verdiği fiyat daha rekabetçiydi. Bu yüzden onlar birinci geldi, biz ikinci olduk. Bu, kazananın tek başına uçak ürettiği bir ihale değildi” şeklinde yanıtladı.
Aralık 2011’de Baykar Savunma ile sözleşme imzalandı ve Ocak 2012’de Taktik İHA Geliştirme Programının resmen başladığı açıklandı.
Ocak 2013’te Karayel, Nisan 2014’te ise Bayraktar TB-2 ilk seri üretim uçuşlarını gerçekleştirdi. O dönem her iki taktik İHA’nın TSK’ne teslimatlarının 2014 yılında başlayacağı yönünde haberler yapıldı. Aynı yıl içinde Bayraktar TB-2 teslimatları yapılmasına karşın, Karayel teslimatı gerçekleşmedi.
2015 yılında TSK emrindeki her iki İHA’nın da ilk operasyonel uçuşları gerçekleşti. Ayrıca Karayel ve Bayraktar TB2, Deniz Kurdu Tatbikatı kapsamında test uçuşları icra ederek deniz üzerindeki operasyonel kabiliyetlerini sergilediler.
Ekim 2015’den itibaren hizmet alimi kapsamında 6 adet Vestel Karayel İHA, TSK bünyesinde görev icra etmeye başladı.
Aralık 2015’te Bayraktar-TB2, Roketsan MAM-L cansız muhimmat ile ilk atışını gerçekleştirdi.
Mayıs 2016’da gerçekleştirilen Efes tatbikatında başarıyla kullanılan Karayel, yerli ve yabancı askeri uzmanlardan tam not aldı. Aralık 2016’ya kadar 6 uçakla, 368 sorti ve 3.000 saatlik uçuş gerçekleştirildi.
Haziran 2016’daki Karayel’in ilk silahlı test uçuşunda kusursuz bir performans sergilenerek, TSK tarafından verilen hedefler tam isabetle vurulmuştur.
2016’da Vestel Savunmanın isterler doğrultusunda beklenen katapult ve paraşüt yeteneğini Karayel’e kazandıramaması sebebiyle 6 uçaklık satın alma sözleşmesi iptal edildi.
IDEF-2017 Savunma Fuarı ve Dubai Air Show-2017’de, Karayel’in geliştirilmiş versiyonu olan Karayel-SU ilk kez sergilendi. Karayel-SU’nun daha fazla faydalı yük taşıyabilmesi amacıyla; kanat açıklığı 10,5 m’den 13 m’ye, havada kalış süresi 16 saatten 20 saate, toplam kalkış ağırlığı 550 kg’dan 630 kg’a, faydalı yük kapasitesi 130 kg’dan 170 kg’a ve silah yükü 60 kg’dan 120 kg’a yükseltilmiştir.
Dubai Air Show-2017’de Suudi Arabistan KARAYEL İHA ile ciddi şekilde ilgilenmeye başlamış ve Advanced Electronics şirketi ile iş birliği ve yerelleştirme için mutabakat anlaşmasına varılmıştır. Ayrıca bir Avrupa ülkesi ile mevcut İHA Sistemlerinin satışı ve ortak üretimi konusunda iyi niyet anlaşması imzalandığı açıklanmıştır.
2018 yılında Milli Savunma Bakanlığının izni ile Vestel, Karayel’i Suudi Arabistan’a pazarlama ve ihraç faaliyetlerine başladı ve konuyla alakalı Zorlu Holding CEO’su Ömer Yüngül “İnsansız hava araçlarında ilk ihracatı yaptık, devamı da gelecek” açıklamasında bulundu.
Mayıs 2018’de, Ukrayna Hava Kuvvetleri için Karayel İHA Sistemi’nin çok kapsamlı bir uçuş demosu başarıyla icra edilmiş, sistem müşteri tarafından büyük beğeniyle karşılanmıştır.
2018’de Karayel İHA, 10.000 saat uçuş süresine ulaşmıştır.
2019’da Karayel-SU Dubai Havacılık Fuarı’nda Suudi Arabistan’ın standında sergilendi.
Ocak 2020’de Suudi Arabistan’a ait Karayel İHA’nın Yemen’de düşürüldüğü ileri sürüldü.
Nisan 2020’de Suudi Arabistan Savunma Sanayi Başkanlığı (GAMI), 2025’e kadar 40 İHA üretilmesinin hedeflendiği bir projeyi açıkladı. Ancak üretilecek bu İHA’lar; bazı kaynaklarda Karayel-SU, bazı kaynaklarda ise başka bir Türk firması olan ESEN tarafından tasarlanan ASEF İHA olarak yorumlanmıştır. Konu hakkında detaylı bilgi paylaşılmadığı için hangi İHA olduğu net bir şekilde bilinmemektedir.
Mart 2021’de Defencenews portalında, Karayel-SU İHA’sının Haboob adıyla tekrar isimlendirilerek S.Arabistan’da üretilmeye başlandığı yönünde haber yapıldı. Söz konusu haberde; Vestel Savunmanın konu ile alakalı Defencenews’in bilgi talebine yanıt vermediği ancak bir şirket yetkilisinin isminin açıklanmaması koşuluyla “Proje kapsamında bazı elektronik parçaları S.Arabistan şirketleri üretecek, ancak uçağın temel ve kritik bileşenlerini Vestel tedarik edecek. Bu ortak yapım anlaşmasına ek olarak Suudi Arabistan, sayısı bilinmeyen bir Karayel-SU filosunu Türkiye’den direkt olarak satın almak için görüşmelerde bulunmaktadır” açıklamasını yaptığı belirtildi.
Zorlu Grubu, bugüne kadar Karayel ve İHA ürün ailesinin geliştirilmesi maksadıyla kendi kaynaklarından 100 milyon doların üzerinde yatırım yaptığını açıklamıştır. Bu gerçekten çok ciddi bir yatırım ve bunun tabi bir şekilde şirkete geri dönmesi gerekiyor. Sizlerin de gördüğü üzere bazı şanssızlıklardan dolayı Karayel İHA, TSK tarafından seçilmedi. Burada benim tarihsel süreç ve açıklamalardan çıkarımım, 2007 yılında Taktik İHA için 2 farklı proje vardı. Konvansiyonel kalkış olana hem Baykar hem de Vestel talip oldu ancak Baykar daha ucuz fiyat teklifi verdiği için seçildi.
Katapult kalkış ve paraşütle iniş özellikli İHA’ya ise sadece Vestel teklif verdi ancak bu özellik kazandırılamadı. Elde kalan 6 İHA’da hem ülkenin hem de şirketin iyiliği için kiralandı. Bayraktar TB2’nin yerine veya onunla beraber seçilmiş olsaydı, belki de şu anda Karayel’in de adı tarihe altın harflerle yazılıyor olurdu. Ancak Türkiye’den olmasa bile yurt dışından ciddi bir talep olduğu değerlendiriliyor. Dilerseniz şimdi de Karayel’in en gelişmiş versiyonu olan Karayel-SU’nun teknik özelliklerine bir göz atarak onu daha yakından tanıyalım.
Karayel-SU Teknik Özellikleri
Vestel KARAYEL İHA Sistemi, NATO’nun ‘Sivil Hava Sahasında Uçuşa Elverişlilik’ Standardı olan STANAG-4671’e göre tasarlanıp, üretilmiş ilk ve tek Taktik İnsansız Hava Aracıdır. Otopilot yazılımı ve donanımından yer kontrol istasyonunun geliştirilmesine, gövde tasarımından üretimine kadar tüm sistemlerin tasarım ve üretimi tamamen Vestel Savunma Sanayi bünyesinde gerçekleştirilmiştir.
KARAYEL sistemi, her türlü kontrolsüz kaza-kırıma karşı koruma sağlayan, özgün 3 yedekli dağınık aviyonik mimariye sahiptir. Hava aracı kompozit yapısı üzerinde bulunan alüminyum ağ örgüsü sayesinde, yıldırım koruma özelliğine sahiptir. Buzlanma şartları ile karşı karşıya kalındığı durumlarda bunu otomatik olarak tespit edip faaliyete geçen ‘Buz Giderme Sistemi’ kullanılmaktadır. Karayel eksi 40 dereceden artı 55-60 dereceye ulaşan zorlu koşullarda başarıyla uçabiliyor.
Karayel, Havadan keşif ve gözetleme yapmak amacıyla taşıdığı kamera sistemi ile hedefi tespit ve teşhis edip üzerindeki işaretleyici sistemler ile lazer güdümlü mühimmatları yönlendirme kabiliyetine sahiptir. İHA’da halihazırda Kanada üretimi Wescam MX-15 HD kamera kullanılıyor. Ancak Aselsan CATS Sistemi de rahatlıkla kullanılabilir. Karayel’e talep edilmesi durumunda ayrıca uydu muhabere özelliği veya yerli motorlar da entegre edilebiliyor.
Artırılmış faydalı yük kapasitesi, havada kalış süresi ve mühimmat entegrasyonu ile dikkat çeken Karayel-SU Taktik İHA sistemi; hava aracı, yer kontrol istasyonu (YKİ), yer veri terminali (YVT) ve yer destek ekipmanlarından oluşmaktadır.
KARAYEL-SU; 6,5 m uzunluğa, 13 m kanat açıklığına ve 630 kg azami kalkış ağırlığına sahiptir. 97 hp’lik motoruyla deniz seviyesinde, 120 kg kanat altı ve 50 kg gövde altı olmak üzere toplam 170 kg faydalı yük kapasitesiyle 8 saat, keşif-gözetleme görevlerinde ise maksimum 20 saat havada kalabilir. KAREYEL-SU’nun görev irtifası 18.000 ft. ancak hava aracının 22.500 ft irtifaya kadar tırmanabildiği de biliniyor. Link bağlantısı ile yaklaşık 200 km, uydu bağlantısı ile sınırsız kontrol menzili bulunan İHA’nın seyir sürati 60-80 knot aralığındadır.
Tam otonom kalkış, uçuş ve iniş özelliği bulunan KARAYEL-SU; her biri 30 kg mühimmat taşıma kapasitesine sahip 4 adet silah istasyonu ile toplamda 120 kg ağırlığındaki Roketsan üretimi MAM-L, MAM-C ve Cirit mühimmatlarıyla görev yapabilmektedir.
Sizlerin de gördüğü üzere Vestel Savunma çok güzel bir gelişim ortaya koymuş ve dünya standartlarında bir İHA’yı üretmiştir. Ümit ediyoruz ki Karayel İHA ve diğer Vestel ürünlerinin yakın zamanda pek çok ülke tarafından kullanıldığını göreceğiz.
Motor Gücü 1×97 HP (Deniz Seviyesi)
Maksimum Kalkış Ağırlığı 630 kg
Kanat Açıklığı 13 m
Toplam Uzunluk 6.5 m
Yükseklik 2.11 m
Kanat Faydalı Yük 120 kg
Gövde Faydalı Yük 50 kg
Uçuş Hızı 60-80 knot
Tırmanma Oranı 800 m/s
Operasyonel İrtifa 18.000 ft
Veri Bağlantı Menzili > 150 km
İniş Mesafesi < 750 m
Havada Kalış Mühimmatsız 20 saat
60 kg yüklü 12 saat
120 kg yüklü 8 saat
Seyrüsefer Tam Otonom veya Manuel
Faydalı Yük Renkli Gündüz Kamerası
IR Gece Kamerası
Lazer Mesafe Bulucu
Lazer İşaretleyici
Lazer Hedef İşaretleyici
Diğer Özellikler Yıldırım Koruma
Buz Giderme
3’lü yedekli aviyonik mimari
Tam otonom kalkış/uçuş/iniş
Kompozit ana yapı
