Tüm dünyada yaşanan 737 MAX krizi sonrası ABD’li Boeing, müşterilerini bir hayli mutsuz etti ve şirket imajını sert şekilde zedeledi. Şirket tam 23 yıl sonra, 2019 yılında ilk defa zarar etti. 2019 yılındaki bu zarar 636 milyon dolar ve bu sene rakamın daha da artacağı tahmin ediliyor. Zira 2020 Yılında patlak veren COVİD-19 sebebi birçok hava yolu şirketinin iflasına veya küçülmesine sebep oldu. Birçok şirket hem MAX krizi, hem de korona krizi sebebiyle uçak siparişlerini iptal etti. Boeing bu kazalar sonrası hava yollarının sipariş iptalleri nedeniyle 9.2 milyar dolar kaybettiğini açıklamıştı. Aynı zamanda Boeing, şirketlere uçaklar yerde beklediği için para da ödüyor. Örneğin sadece 2019 yılı için THY’ye 250 milyon dolarlık ödeme gerçekleştirmişti.
Türk Hava Yolları’nın uçak sayısı yaklaşık olarak 350 adet. THY’nin mevcut filosunda 12 adet Boeing 737 MAX bulunmaktadır ve toplam sipariş sayısı ise 75 adet. Yani dünyada patlak veren MAX krizi, göz bebeği markamız THY’nin büyümesi için çok mühim. THY en fazla 737 MAX siparişi veren 17. havayolu konumunda.
THY’nin 65 adet MAX 8, 10 adet de MAX 9 versiyonundan siparişi bulunuyor. Boeing’in internet sitesinde yer alan fiyat listesine göre 737 MAX 8 versiyonunun birim satış fiyatı 121.6 milyon dolar. MAX 9’ların birim satış fiyatı ise 128.9 milyon dolar. THY’nin 12 adet yerde bekleyen uçağının 11 adeti MAX 8; 1 adeti de MAX 9 versiyonundan. Yerde bekleyen uçaklarla fiyatlarını çarptığımızda 1 milyar 466 milyon dolarlık atıl yatırım olduğu görülüyor! Dünyada teslim edilmiş 387 adet MAX ile çarptığımızda ise yaklaşık 49 milyar dolarlık yatırımın atıl durduğu görülüyor.
Mart 2019’dan beri uçamayan 737 MAX’lerin 2020 Nisan-Mayıs civarında tekrar uçuş onaylarını alıp uçuşlara devam etmesi bekleniyordu. Fakat Boeing bu hedefini de gerçekleştiremedi. Yeni hedef ise Haziran sonu veya Temmuz başı gibi test uçuşlarına başlayıp tekrar sertifika alabilmek. Dünyada 4.600 MAX siparişinin 387 adeti teslim edildi. Ve bu 387 sıfır uçağın hepsi 1 yıldan fazladır yerde! Zararı düşünebiliyor musunuz? Havacılık sektörü önümüzdeki aylarda da virüs sebebiyle kolay kolay toparlanamayacak gibi duruyor.
Krizden Savunma Sistemleri de Etkilenebilir
Boeing kendi içerisinde askeri (defence) ve sivil (commercial) olarak iki kısma bölünmüş şekilde yönetilse de ekonomik anlamda ve finansman anlamında birbirlerine bağlılar. Neticede Amerikan borsasında işlem gören tek bir Boeing var ve borsada işler hiç iyi gitmiyor. Aşağıdaki grafikte şirketin 2019 başından günümüze hisse fiyatları yer almaktadır. MAX’lerin uçuştan çekildiği Mart 2019’da sert düşüşe geçiyor, ardından 2020 yılına kadar durağan şekilde ve hafif düşerek devam ediyor. 2020 Mart ayına geldiğimizde ise korona virüs sebebiyle çok sert düşüyor.
Şirkete yatırımların azalması, “normal” bir şirketin yeni teknolojiler geliştirmesini ve büyümesini frenleyebilir. Fakat söz konusu ülke Amerika Birleşik Devletleri ise dünyalar tersine döner, akan sular durur, akrep ve yelkovan sola döner. Neticede bütün dünyanın parasını kontrol eden, basan, yayan bir devletin en büyük silah şirketlerinden bahsediyoruz.
Yazıyı hazırlarken kullandığım kaynaklar:
