TANK 2000 Projesi’nin Seyri Hakkında.
Tank 2000 projesinde esas amaç, toplam 1000 adet modern ana muharebe tankının yurt içinde yüksek bir yerli katkı oranı ile üretimidir. Proje kapsamında uzun vadede toplam 1000 adet yeni nesil modern tankın, 2005-2014 yıllarında üretiminin planlandığı ve ihalenin halen kesin bir karara bağlanamadığı göz önünde bulundurulursa, yüksek oranda yerli offset paylı üretimine geçilmesi 2005 yılı için mümkün görülmemektedir.
SSM tarafından yürütülen modern Türk tipi AMT, gayrı resmi adıyla Tank 2000 ihalesi için ilk somut adım Ekim 1996 yılında atılmıştır. 1997 yılının Ocak ayında RFI (Request for Information) için start verilerek aynı yılın Nisan ayında 26 yerli, 14 yabancı kuruluşa yayımlanmıştır. İhtiyaç kapsamındaki 1000 ana muharebe tankının 3 partide üretim ve teslimine ilişkin dağılım şu şekilde öngörülmüştür:
1. parti: 4 prototip + 246 adet (2005-08)
2. parti: 369 adet (2009-11)
3. parti: 381 adet (2012-14)
Çeşitli ertelenmeler yüzünden projeye ilk cevaplar aynı yılın Ağustos ayında alınmıştır ve 11 yurt dışı firma cevap vermiştir: GDLS (USA), United Defense (USA), KMW (Alman- ya), Vickers Defense (İngiltere), GIAT (Fransa), Alenia Difesa-Otobreda (İtalya), Norinco (Çin), Armex (Slovenya), Ukrspetsexport (Ukrayna), RaGia (Romanya), IMI (İsrail). Romanya, Çin ve Slovenya firmalarının teklifleri ilk ön değerlendirme fazında elenmiş olup, ‹İsrail’in Merkava III/IV konsepti ile katıldığı ihaleye daha sonra cevap vermemesinin resmi gerekçesi olarak İngiliz Vickers ve ABD GDLS ile protokol yapması gösterilmektedir.
30 Nisan 1999 tarihinde RFI analiz kapsamında saptanan 5 milli ana yüklenici ve ilgili alt yüklenici aday firmaları, değerlendirme dokümanın› (FDD) SSM’ye teslim ettiler ve RFP yayımlanması çalışmaları böylelikle başlamış oldu. 250 tanklık ilk paket için RFP, 6 Eylül 1999 tarihinde yayımlandı. Buna göre:
Türk Ana Yüklenici adayları;
ASMAŞ Ağır Sanayii Makineleri A.Ş.
BMC Sanayii ve Ticaret A.Ş.
FNSS Savunma Sistemleri A.Ş.
OTOKAR Otobüs Karoseri Sanayii A.Ş.
ROKETSAN Roket Sanayii ve Ticaret A.Ş.
Yabancı Alt Yüklenici adayları;
M1A2SEP (General Dynamics Land Systems Division/ABD)
Leopard 2A6EX (Krauss Maffei Wegmann GmbH & Co./Federal Almanya)
Leclerc (GIAT Industries/Fransa)
T-84-120 (Ukrspetsexport-Progress/Ukrayna) olarak açıklanmıştır.
Daha sonra RFP’ye cevap, ertelemeler ve revizeler neticesinde gecikti. Mart 2000’de yapılan off-set konferansına Fransız katılımcı GIAT Industries şirketinin çağrılmaması dikkat çekti ve 3 Temmuz 2000 tarihinde lisans anlaşma taslakları ilgili hükümetlerin ön izinleri alınarak SSM’ye iletildi. Alman orijinli Renk Transmisyon teklifi bu tarihe yetişirken, ‹İtalyan Otobreda şirketinin RFP’ye cevap verememesi dikkat çekti. FNSS, milli şirket tanımına uymadığı için ana yüklenici adaylığına uygun bulunmadı. Revizelerden sonra teşkil edilen 4 konsorsiyum ve sanayileşme modeli şu şekilde gerçekleşti:
BMC-Nurol ortak girişim grubu (M1A2T SEP modeli): Yabancı alt yüklenici GDLS, gövde/taret (Nurol), transmisyon (Allison/HE- MA Dişli), motor (MTU-Türkiye/BMC)
Roketsan ortak girişim grubu (Leclerc Mk. 2+ modeli): Yabancı alt yüklenici GIAT, gövde/taret (Kalekalıp), motor (TülomSAŞ)
Otokar ortak girişim grubu (Leopard 2 A6TR (EX) modeli): Yabancı alt yüklenici KMW, gövde/taret (Otokar), transmisyon (Renk TM/HEMA Endüstri-Renk Transmisyon), motor (MTU-Türkiye)
ASMAŞ ortak girişim grubu (T-84-120 modeli): Yabancı alt yüklenici Kharkiv Morozov/Malyshev, gövde/taret (ASMAŞ), transmisyon (HEMA Endüstri), Motor (TülomSAŞ).
Belirtilen alternatiflerde yerli ASELSAN ve MKEK sabit, ortak ana alt yüklenici konumundadır.
BMC-Nurol ortak girişim grubu, önce M1A2 olarak önerdiği modeli, Euro-PowerPack, yani Avrupa Güç Paketi (MTU 883 dizel motoru) ile M1A2T SEP/Dizel olarak revize etti, ancak Türkiye’deki testlere çeşitli teknik sorunlar yüzünden hem gaz türbin, hem de AGP konfigürasyonunda iki model katılmak zorunda kaldı.
Otokar ortak girişim grubu, Leopard IIA5 modelini (L44 kalibre uzunluğunda 120 mm çaplı top namlulu), Leopard IIA6 modeline (130 cm daha uzun L55 kalibre 120 mm top namlulu) revize etti ve testlere namlu bazında A6 konfigürasyonunun özelliğini kapsayan model (Leopard IIA6TR) yetiştirildi.
RFP’nin yayınlanmasıyla birlikte RFP’ye cevap ve sonrasındaki revize görüşmeleri süresince diğer yandan tanklar çeşitli testlere tabi tutuldu. Bu testler 7 – 29 Şubat 2000 tarihinde Sarıkamış’ta yapılan kış testleri ile başladı. 10- 28 Nisan 2000 tarihleri arasında Kayseri’de performans ve takat testleri tamamlandı.
Bu testlere dizel motoru ile uyum sorunu yaşayan M1A2 SEP Abrams tankı katılamadı. Bu yüzden testlere Abrams tankının gaz türbinli M1A2 modeli ile devam edildi. 30 Mayıs – 28 Temmuz 2000 tarihleri arasında Şereflikoçhisar’da atışlı testleri tamamlandı. Ancak bu kez gaz türbin konfigürasyonlu M1A2 Abrams tankı teste iştirak edemedi.
Temmuz 2000 yılında, tankların atış testlerine paralel olarak orijinal üreticilerin ülkelerinde zırh/balistik koruma ve takat testleri tamamlandı. 15 Mart 2001 tarihindeyse, daha önce sorun yaşayan ve bu yüzden testlere katılamayan M1A2 SEP Avrupa Güç Paketli (AGP) konfigürasyonunun performans ve atış testlerini tamamlandı.
Bu testler statik ve dinamik testleri olmak üzere 2 gruptan oluşuyordu. Statik testler, ışık sızdırma, izolasyon, termal görüntü, akustik/gürültü emisyonu, termal nişangah performans ve hassasiyeti, mesafe ölçme kabiliyeti ve egsoz gaz emisyonu testlerini içermekteydi.
Atış, mobilite ve koruma testlerini içeren dinamik testlerde ise 120 mm top ve 7.62 mm makineli tüfek atışlar›, iki farklı menzildeki hedefe yerli ve yabancı personel ile atışlar, sabit ve mobil hedeflere statik ve hareket halinde atışlar; aşırı soğuk kış ve aşırı sıcak yaz iklimi ortamlarında dizel motoru ilk çalıştırma, yol/arazi hız›, ivme, yakıt sarfiyat, yakıt çeşidi kullanma, engel/hendek geçme, dönüş, meyil tırmanma, yavaşlama, frenleme, derin sulardan geçiş, yardımcı güç ünitesi kullanımı (mobilite); zırh/balistik ve NBC koruması, tehdit algı/ikaz ve savunma sistemi (koruma) denenmiştir.
Haziran 2002’de firmaların fiyat teklifleri sona erdi ve Eylül 2002’de ise banka teminatları SSM’ye iletildi. Daha sonra sessizliğe bürünen Tank 2000 projesinin hibe kapsamlı görüşmelerinde Alman Hükümeti, ordumuzda başarıyla kullanılan Leopard 1A3 tipi tankların daha gelişmiş ve zırh koruması artırılmış A5 konfigürasyonu 150 adet Leopard tankının hibe edilmesi talebini geri çevirmiştir.
Türkiye’ye yaklaşık 100-200 adet GDLS yapımı kullanılmış, ikinci el gaz türbin güç kaynaklı M1A1 Abrams tankı hibe ya da uzun vadeli kiralama olarak ABD tarafından önerilmiş olup teklif hakkında ciddi değerlendirmeler halen ele alınmaktadır.
Türkiye’de yapılan testler doğrultusunda Leopard 2 A6EX tankı, performans testlerinde en yüksek başarıyı elde etmiştir. Ayrıca Türk Kara Kuvvetleri tarafından resmen olmasa da ısrarla istendiği bilinmektedir. Ancak Alman Hükümeti’nin ihracat lisansına onay vermeyeceğini açıklaması Leopard 2 tankının seçilme şansını ciddi derecede tehlikeye sokmuştur.
İhale resmen sonuçlanana kadar bu konuda bir çözüme kavuşması umulsa da, mevcut olumsuz siyasi tutumun kısa zamanda düzelmesi beklenmemektedir. Leopard 2 tankının MTU dizel motoru, 120mm/L55 top namlusu ve geliştirilmiş Chobham zırhı gibi komponentlerinin hemen tüm diğer rakiplerinde belli konfigürasyonlar için standart bir hale gelmesi, bu tankın safkan ve en iyi AMT olduğunun altını bir kez daha çizmektedir.
Leclerc konsepti, T-84 hariç diğer rakiplerini performans bazında en geriden takip etmektedir. Ayrıca gerek maliyet, sanayileşme teklifi ve gerekse Fransa’nın siyasi tutumu yüzünden şansının yüksek olduğu söylenemez. İhaleye katılan batılı tanklar içinde en az sayıda üretilmiş olması da (796 adet) şansını azaltmaktadır. Son andaki güç grubu değişikliği kafalarda ciddi soru işareti yaratmış ve eski konfigürasyonla yapılan testlerin ne derecede güvenilir olduğu da sorgulamaktadır.
T-84-120 Oplot/Kern/Yatağan, her ne kadar
İsviçre ve Fransa Batı Avrupa teknoloji desteğinde 120mm/L52 namlu ve NATO entegrasyon standardı edindiyse de, başlangıç maliyetinin düşük olmasına rağmen performans, lojistik destek, beka ve idame sorunlarının yüksek olmasından dolayı özellikle teknolojik açıdan çok şanslı görünmemektedir. Bu tank için, batı standartlarına endeksli TSK’ye uyması açısından bir çok alt sistemin batılılaştırılması gerekliliği ortadadır. TSK’nin MTU dizel motoru üzerinde ısrar etmesi de göz önünde bulundurulursa, T-84-120 tankının henüz istenilen seviyede ve hazır olmadığı sonucu doğmaktadır.
M1A2 SEP Abrams tankı hem mevcut 1500 BG, hem de ileride yeni geliştirilen 1650 BG Avrupa Güç Paketi MTU dizel motoru uygulaması ile adaptasyon problemleri yaşamaktadır. Türkiye’ye teklif edilen Abrams modeli muhtemelen DU alaşımlı zırh içermediğinden tankın ön cephesinin efsanevi zırhı en az bir rakibine oranla düşük kalmaktadır. M1A2/A2-SEP modelinin son uluslararası ihalelerde (İsviçre, İsveç, İspanya ve Yunanistan’da Leopard 2 A4/A5/A6/A6EX tankına karşı) performans olarak her defasında kaybetmesi dikkat çekmektedir. Yeni Leopard 2 A6 ve A6EX tankının L55 namlusunun ADL lisans ürününü kullanacak olan M1A2SEP için RFP’de istenen yüksek teknoloji transferine ABD Hükümeti’nin onay vermesi zor görünmektedir.
ABD envanterinde yaklaşık 4500 kadar bulunan M1A1 modelinin bir kısmının Türkiye’ye hibesi ve bunların yine Türkiye’de M1A2SEP modernizasyon opsiyonu vardır. Almanya ile yaşanan askeri silah satışlarındaki sorunun bugünkü mevcut şartlarda çözülemeyeceği varsayılırsa M1A2 tankının avantajlı konumda olduğunu söyleyebiliriz. M1A2 tanklarında kullanılacak Avrupa Güç Paketi olarak adlandırılan 1650 BG MTU dizel motorunun tesliminde, T-155 Fırtına KMO (Kundağı› Motorlu Obüs) ve M60 SABRA-III modernizasyonunda da olduğu gibi, kayda değer siyasi sorun çıkmayacağı umulabilir. Bilindiği gibi T- 155 Fırtına KMO üretimi ve M60 SABRA-III AMT modernizasyonu projelerinde motor ve transmisyon olarak, Alman yapımı 1000-1200 BG gücündeki dizel motorlar kullanılmaktadır.
Almanya ise bu satışlara şimdilik göz yummaktadır. Tüm bu değerlendirmeler ışığında, M1A2 ve Avrupa Güç Paketi entegrasyonunda yaşanan teknik sorunlar çözümlendiğinde ve güncel ABD/Türkiye ilişkileri olumsuz yönde seyir etmediği takdirde M1A2SEP ABRAMS tankının Türk Tank 2000 / ATAM AMT ihalesinde seçilmesi muhtemel olmasına rağmen ihalede kazanan taraf olmamış ve ihale Milli Tasarım bir tank geliştirilmesine karar verilmesi nedeniyle 2004 yılında SSİK kararıyla iptal edilmiştir.
