İHA Serüveni-3: Gelecek Türkiye’nin İnsansız Kartalları

Değerli Turkish Defence Agency okuyucusu, şuanda okumaya başladığın makale İHA serüveni olarak ele aldığımız serinin 3. Yazısıdır. Serinin yazıları kronolojik olarak yazıldığından şayet okumadıysanız önceki yazıları okumanızı öneririm.

➤İHA Serüveni-1: Savaş Arenasına Çıkış!

➤İHA Serüveni-2: Türk Endüstrisinin Yükselişi

İkinci yazıda Türkiye’de havacılık sanayi ve buna bağlı olarak İnsansız hava aracı sistemlerinin gelişimini anlatmış, geliştirilen ve yarım kalan projeleri örneklendirmiştik. Akabinde de tamamlanarak envantere giren Türk İHA/SİHA’larını anlatmıştık. Bu yazıda ise Türkiye’de masaya yatırılan ve hayata geçirilmek üzere üzerlerinde çaba sarf edilen İHA/SİHA projelerini inceleyeceğiz.

Türkiye’de Mevcut İHA/SİHA Durumu

Bugün Türkiye Cumhuriyeti ordusu farklı klasman ve konseptlerde insansız hava araçları kullanmaktadır. Türk firmaları tarafından geliştirilen insansız platformların her geçen gün daha da yüksek yerlilikle silahlı kuvvetlere hizmet verdiği ülkemizde firmalar üretimlerinin yanında AR-GE faaliyetleri de yürüterek mevcut platformlarını geliştirmekte, daha üstün kabiliyetler sergileyebilen aygıtlar sunmaktadırlar. Serinin 2. Yazısında ele aldığımız milli platformlardan envanterde en ağır yükü çeken ve en yüksek sayıda kullanılan TUSAŞ üretimi Anka ve Baykar Makine üretimi Bayraktar TB2’lerdir. Ancak firmalar bu iki platformla sınırlı kalmamış ve daha üst modellerini de geliştirme faaliyetleri yürütmüşlerdir. Şuan da geliştirilme aşamasında olan yahut envantere yeni yeni girmeyeduran platformlar nelerdir?

---

Yazının bu bölümünde geliştirilme aşamasında ve teslimat fazında olan insansız sistemlerden bahsedelim.

TUSAŞ / Aksungur Yüksek Faydalı Yük Kapasiteli İHA

Aksungur insansız hava aracı gece ve gündüz görevlerinde gözetleme, istihbarat, keşif ve taarruz misyon üstlenebilecek yüksek faydalı yük taşıyabilen platformdur. EO/IR (Gözetleme sistemleri),  SAR (Radar) ve SIGINT (elektronik istihbarat ve haberleşme)  ve havadan yere birden çok mühimmat faydalı yükü ile orta irtifa ve uzun süreli havada kalış kabiliyetine sahiptir.

2 adet TEİ tarafından geliştirilen PD170 motoruna sahip Aksungur 40.000 feet (12 km) irtifaya tırmanabilmekte ve taarruz görevinde 12 saat, sinyal, haberleşme ve istihbarat görevlerinde 24 saat havada kalabilmektedir. Aksungur’u Anka’dan farklı kılan en temel özellik çift motorlu olmasıdır. Çift motorlu olması ve kuyrukta T tasarım kullanılmasının amacı da daha yüksek faydalı yük kapasitesine erişerek daha büyük mühimmatlar kullanabilmektir. Aksungur her bir kanatta 500, 300 ve 150 kg kapasiteli 3 silah istasyonu bulundurmaktadır.

Teknik Özellikler

Silah Opsiyonları	Faydalı Yük Opsiyonları	SIGINT Yükleri	Deniz Karakol Yükleri	Haberleşme Yükleri
TEBER -81 TEBER-82 LUMTAS MAM-L MAM-C Cirit HGK-3 KGK (82) Minyatür bomba	Elektro Optik/Kızılötesi/Lazer İşaretleyici/Lazer Mesafe Bulucu Kamera SAR/GMTI-ISAR Faydalı Yükü Geniş Alan Gözetleme Kamera	Comınt/DFESM/ ELINT	SAR/GMTI-ISAR Faydalı Yükü Otomatik Tanımlama Sistemi Sonobuoy Podu MAD Boomu	Uydu Haberleşmesi (SATCOM) Personel Yer Tespit Sistemi (PLS) V/UHF Radyo RölesiHaberleşme Servis Podu

Farklı konfigürasyonlarda çok şeşitli seçeneklerle mühimmat da taşıyabilen Aksungur, mevcut SİHA’lardan üstün halde birden çok büyüklükte düşman unsurunu hedef alabilecektir. Aynı anda taşıdığı Teber-81 gibi mühimmatlarla sabit ve büyük hedefleri, LUMTAS gibi mühimmatlarla hareketli ve sabit zırhlı hedefleri, MamL/C gibi mühimmatlarla da düşman piyadelerini kendisine seçip taarruz edebilir. Bu kabiliyet, hem mali noktada hem zaman hususunda ciddi ekonomik beceri kazandıracaktır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer kabiliyet de deniz karakol faydalı yükleridir. Bu yük kapasitesi sayesinde de bilhassa Türk Deniz Kuvvetleri tarafından envantere alınması muhtemeldir. Silah istasyonlarında taşıyabileceği Sonobuoy podları ile denizde belli aralıklarla sonobuoy aparatlarını suya bırakıp denizde düşman su üstü ve su altı yüzer platformların tespit edilmesinde çok etkili olacaktır. Bu sistem, özellikle düşman denizaltılarının tespit edilmesi amacıyla denizde oluşturulan taktik ve mobil sonar tarlasıdır. Deniz kuvvetleri bu kabiliyet ile muazzam bir beceriye sahip olacaktır.

Aksungur’un 2020 yılında envantere girmesi planlanmaktadır.

Teknik Özellikler

Motor Tipi	PD-170 Çift Turbo Dizel
Motor Gücü	2×170 HP
Kanat Açıklığı	24 m
Azami Kalkış Ağırlığı	3300 kg
Taarruz/Deniz Karakol Görevi	750 kg Harici Yük ile 25 kft’te 12 saat
Sinyal İstihbaratı Görevi	150 kg Faydalı Yük ile 35 kft’te 24 saat

Baykar/ Akıncı Tarruzi İHA

Baykar Makine, Bayraktar TB2 imalatı ile edindiği tecrübelerle daha üst sınıf bir İnsansız hava aracı geliştirme çabasına girişmiş ve nihayetinde Akıncı’yı çıkartmıştı. 2020 yılında envantere girmeye başlaması planlanan Akıncı, Türkiye’yi yüksek irtifa ve uzun süreli havada kalış klasmanına çıkartmıştır. Selef modele göre daha da gelişmiş yapay zekaya ve aviyoniklere sahip olup dış farkındalığı daha fazla olarak daha yüksek becerilere sahiptir. Birçok İHA gibi elektronik destek podu, uydu haberleşme sistemleri, Engel tespit radarlarına sahiptir. Fakat Birçok insansız hava aracından da farklı olarak hava-hava radarı, Sentetik açıklıklı AESA radarı gibi çok daha faydalı yüklere de sahiptir. Akıncı’nın AESA ve hava-hava radarı taşıması aslen onu uçar platformlara karşı da caydırıcı bir güç haline getirmektedir.

 Akıncı’nın AESA ve hava-hava radarı taşıması aslen onu uçar platformlara karşı da caydırıcı bir güç haline getirmektedir. Bu kabiliyet Akıncı’yı özel bir konuma getirmektedir. Mühimmat taşıyan her SİHA gibi hava kuvvetlerine ait muharip uçakların üzerindeki Hava-Yer fonksiyonlu görev yükünü aldığı gibi muharip jetler üzerindeki Hava-Hava görev yükünü de paylaşabilir. Bu elbette savaş uçaklarına karşı aktif bir çatışma olmayacaktır. Fakat helikopterlere karşı AESA radar ve Hava-Hava füzeleriyle pek tabii görev yapabilir. Bununla birlikte Türk hava kuvvetleri envanterinde bulunan Awacs/Havadan erken ihbar kontrol uçakları ve Kement projesi eşliğinde geniş bir haberleşme ve kontrol ağı dahilinde Akıncı’ların hava kuvvetleri muharip jetlerle birlikte görev yapması üzerinde beyin fırtınası da yapılabilir.

2 Turboprop motora sahip Akıncı, özgün kanat tasarımı ile 20 metre açıklığa sahiptir ve kanat/gövdesinde toplam 6 silah istasyonuna sahiptir.  

Silah yelpazesi;

• Som seyir füzesi
• Gökdoğan ve Bozdoğan Hava Hava füzeeri
• KGK-82 kanatlı güdüm kiti
• MK83/82/81 serbest düşüm bombaları
• L-Umtas
• Mam-L
• Mam-C
• Bozok

vb. çok çeşitli mühimmatlardır.

Teknik Özellikler

• 40.000 feet irtifa (12 km)
• 24 Saat havada kalış
• 195 KTS/ 360 KM Maksimum hız
• 1.350 KG Faydalı yük kapasitesi ve 5.500 kg maksimum kalkış ağırlığı
• 20 Metre kanat açıklığı/ 4.1 metre yükseklik/ 12.2 metre uzunluk
• 2×750 veya 2×450 HP Turboprp motor
• Çift yedekli SATCOM + Çift yedekli LOS
• Tam otomatik uçuş kontrol ve 3 yedekli otopilot sistemi
• Tam otomatik iniş/kalkış sistemi
• Tam otomatik taksi ve park
• GPS’den bağımsız seyrüsefer kabiliyeti
• Tam otomatik seyir ve rota takibi
• Yarı otonom uçuş modları desteği
• Özgün yedekli lityum tabanlı batarya birimleri

Tusaş/ Göksungur Jet Motorlu İHA

Tusaş, Anka ve Aksunguru geliştirmişken daha ileri seviye ve farklı konseptlerde insansız hava aracı platformları geliştirmeye de devam etmektedir. Tusaş GM Temel KOTİL, Paris AirShow’da verdiği demeçte Göksungur ile ilgili açıklamalarda da bulunmuştu.

“Konu açılmışken daha hızlı uçmak üzere tasarlanan Aksungur’un kardeşi Göksungur’a da değineyim. İsmini en hızlı uçan kuş Göksungur’dan (Gökdoğan) alan bu İHA, gelen talepler doğrultusunda Aksungur’un kanatları küçültülüp, hızı artırılarak yeni model geliştirilecek.”

“Bunun (Aksungur’un) süpersonik versiyonu daha sonra gelecek. Aksungur’un bir sonrası süpersonik olacak inşallah. Göksungur dünyadaki en hızlı kuş olacak. Bizde bir çalışma bittiğinde öbürü başlar. Henüz takvimlenmiş bir şey yok. Bu sene bitene kadar Aksungur ile uğraşırız, sonra Göksungur gelir.” (2019)

“Süpersonik İHA Göksungur üzerinde çalışıyoruz. Bir yıl olmadan onu uçurmayı hedefliyoruz. Süpersonik olduğu için motorumuz turbojet olacak”

Sayın Temel KOTİL’in mevcut açıklamalarından yola çıkarak henüz netleşmiş bir teknik veri yahut ön tasarım konsepti sunulmayan Göksungur hakkında ancak bazı öngörüler yapabiliriz. Göksungur ile TUSAŞ, turboprop motorlu İHA’lardan Turbujet motorlu İHA klasmanına geçmiş olacak. Böylece Anka ve Aksungur gibi turboprop motorlarıyla düşük hızlarda uçabilen platformlar yerine çok daha hızlı, hatta ihtimaldir ki ses üstü hıza erişebilen bir insansız platforma geçiş yapmış olacak. Akıncı’nın Aesa radar ve Hava-Hava füzeleri taşıyabiliyor olması, Göksungur’un da jet motorlu yüksek hızına ek olarak bu kabiliyetlerle hava kuvvetleri üzerindeki yükü çok daha etkin paylaşabileceğini akıllara getiriyor elbette.

Her ne kadar tasarım, boyut e teknik özellikleri bilinmediğinden ortaya çıktığında aşağıdaki görsellerde örnek olarak sunduğumuz Turbofan ve Turbojet motorlu insansız hava araçlarından farklılıklar gösterecek olsa da Göksungur, temelde görsellerdeki gibi bir konseptte olacaktır.

Temel KOTİL, Göksungur’un 2020 yılı içinde ilk uçuşunu yapacağını da demeçlerinden birinde dile getirmiştir.

Tusaş / Advanced İHA

Tusaş tarafından geliştirileceği bilinen Advanced İHA, yine Göksungur gibi hakkında fazla veri olmayan bir platformdur. Yayınlanan bazı Tusaş panellerine ait takvim görüntüleri aslen projeyi tasdiklemektedir. Çift motorlu olması ve tasarımından ötürü öngörülmektedir ki Advanced İHA Aksungur’un üst segmenti olabilir. Daha güçlü motorlarla donatılması muhtemel Advanced İHA, Aksungur’a göre daha fazla faydalı yük taşıyabilmesi ve daha yüksek irtifalara erişip daha uzun süre havada kalması olasıdır.

Bununla birlikte Advanced İHA platformu hakkında öngörü yapmamızı sağlayan gelişmelerden biri de Ukrayna’nın Antonova HALE UAV çalışmalarıdır. Ukrayna’nın Antonova HALE UAV proje direktörü Nikolai VOROBİEV Kiev’de düzenlenen Armstand Security 2018 fuarında bir demeç vermişti.

“HALE UAV’ı yabancı bir ülke ile geliştiriyoruz. Yabancı ülke, elektronik parçaları ve bombaları sağlayacak”

Ukrayna basınında yayınlanan Antonova HALE UAV tasarım görüntülerinde ilk göze çarpan elbette Tusaş Advanced İHA tasarımına olan yakınlığı. Neredeyse birebir benzerlik gösteren tasarımın yanında Ukrayna basınının yayınladığı görsellerde Antonova’nın kanat ve gövde altı silah istasyonlarında görülen mühimmatların da Türk mühimmatlarına benzerliği tabi ki bazı soruları akla getiriyor. Tusaş, Advanced İHA projesine Ukrayna’dan Antonova’yı da mı dahil edecek?

Tusaş’ın maddi yükü azaltmak, son dönem de daha da ileriye gitmiş Ukrayna-Türkiye ilişkilerinden ötürü askeri sektörde işbirliği yapmak için bu platformu ortak geliştirmek gibi bir niyeti olabilir. Ancak projeyle alakalı henüz resmi ağızlardan beklenilen bir teyit alınamadığı için bu yorumlar öngörüden öteye gidememektedir.

Baykar/ MİUS İHA

2015 yılında gerçekleştirilen bir panelde insansız hava aracı sitemleri yol haritasını açıklayan Baykar Makna’nın sunumunda yer alan verilere göre Baykar makine önce BayraktarTB2, akabinde daha yüksek irtifaya çıkabilip daha ağır faydalı yüklerle donanmış bir platform geliştirecekti. Söz konusu İHA bugün Akıncı adıyla tanıdığımız İHA oldu. O dönem ki panelde Akıncı olarak tanımladığımı platformdan ayrı olarak başka bir İHA daha geliştireceklerini belirtmiş, bu İHA’nın jet motorlu olacağını da eklemişti. Daha sonra ki zaman dilimlerinde de bazı demeçler vererek bunu doğrulamıştı.

Selçuk BAYRAKTAR:

“İnsansız savaş uçağını inşallah 2023 öncesi uçuracağız.”

MİUS, yani açılımıyla Muharip İnsansız Savaş Uçağı projesi hakkında ne bir takvim programı, ne bir teknik veri doğrulanmış değil. Ancak yine verilen demeçler ve bazı ön tasarım konsept grafiklerinden yorum yapmak mümkündür. Öngörülene göre MİUS İHA, 40.000 feet (13 km) irtifaya yükselebilecek, jet motoru sayesinde 0.8 mach (980km) hıza ulaşabilecek. Supercruise özelliği olan bir motorun kullanılma ihtimalinin düşük olması sebebiyle se üstü hıza yani 1226 km’nin üzerine ulaşması mümkün olmayacaktır. Fakat yaklaşık 1.000 km hız dahi bir insansız hava aracı için oldukça fazladır.

Baykar Makine, Akıncı’ya entegre edecekleri AESA radar ve Roketsan üretimi Gökdoğan-Bozdoğan Hava-Hava füzelerinden edineceği deneyimle MİUS’u da bu yeteneklerle donatarak Akıncı’ya karşı çok daha etkin hava rollerine hazır edecektir. Bu konseptte Baykar Makine başardığı taktirde Türkiye, insansız hava aracı geliştirme ve üretiminde çok daha üst bir klasmana erişmiş olacak ve Türk kuvvetlerine çok daha özgül bir beceri kazandırmış olacaktır.

Bu aşamada MİUS boyut ve teknik kabiliyetler noktasında jet motorlu ve Akıncı/Aksungur’a göre daha üst segment bir platform olsa da jet motorlu insansız hava aracı denilince akla gelen mevcut uluslararası platformların bir gömlek altında sıralanabilir. Söz ettiğimiz platformlar Amerika’nın X47B ve RQ-170 Sentinel’i, İran’ın Sentinel kopyası Shahed 171 Simorgh’u, Rusya’nın S-70 Okhotonik/B’si, Çin’in GJ-11 Sharp Sword’u, Avusturalya’nın Loyal Wingman’ı gibi insansız savaş araçlarıdır.

Dron ve Mini İHA’lar

Toplum olarak silah sistemlerinden söz açıldığında özellikle büyük tonajlı olanlardan, yüksek silah taşıma kapasitesi olanlardan ve çok tesirli modellerden söz açıyoruz. Fakat savaş sahasında bu en az bu silahlar kadar daha küçük konvansiyonel mühimmatlar da kritik önem arz etmektedir.

I2HS/ CGT50 Çağatay VTOL İHA

Çağatay insansız hava aracını diğerlerinden ayıran temel özellik VTOL olmasıdır. 4 motor ile dikey iniş kalkış yapabilen Çağatay 4.65 mm kanat açıklığına sahiptir ve kompozit malzemeden yapılmış kalıplı imalat gövde ve kanat ile 5 kg faydalı yük taşıyabilmektedir. 100cc’lik motor ile saatte ortalama 1 litre yakıt kullanarak 6 saat havada kalabilmektedir. 200km’ye kadar menzile erişebilen Çağatay, 5.5 km irtifaya yükselebilir, 100+km hıza ulaşabilir.

Donanma gemilerinde katapult ile fırlatılıp ağ ile tutulan İHA’ların kullanıldığı düşünüldüğünde Çağatay katapult veya lançer olmaksızın 5×5 boyutlu bir alana iniş yapabildiğinden çok daha fonksiyonel olmaktadır. 4 yıllık geliştirilme sürecinin ardından 80 insansız hava aracı üretilmiş ve toplamda 3.000 saatin üzerinde uçuş saatine ulaşmıştır.

STM/ Togan Otonom Döner Kanatlı Keşif İHA

Togan, STM tarafından geliştirilen tek er tarafından taşınıp kontrol edilebilen motorlu keşif İHA’sıdır. Saniyede operasyona hazır hale getirilebilen Togan,  dakika havada kalarak azami 3.300 metre irtifada ve 5.000 metre menzilde sabit ve hareketli hedefleri tespit ve takip ederek keşif görevi yapabilmektedir. 78 cm maksimum ölçü ve 7 kg ağırlıktaki Togan 72 km/s hıza ulaşabilmektedir. Tamamen otonom yani yapay zeka ile görev yapabilme ve otomatik görev seçimi gibi üstün kabiliyetlere sahip Togan bilhassa sızma ve keşif birliklerinin hedef ve beka ihtiyacına yönelik çok fayda sağlayabilen bir sistemdir.

Teknik Özellikler

Menzil	: 5 km
Görev Süresi	: 50 dakika
Görev Irtifası	: 400 metre (AGL)
Azami Irtifa	: 3.300 metre (MSL)
En Yüksek Hız	: 72 km/saat
Ölçüler	: 780mm (rotordan rotora)
Ağırlık	: < 7.000 gram
Sıcaklık	: -20 / + 50 °C
Güç	: Li-ion Batarya
Hazırlık Süresi	: 45 saniye

STM/ Kargu Döner Kanatlı Vurucu İHA- Akıllı Mühimmat

Kargu, yine Togan gibi tek er tarafından kullanılan, otonom hareket edilebilen yahut kumanda edilebilen ve döner kanatlı mühimmat taşıyan İHA’dır.

Togan gibi yine özgün görüntü işleme ve derin öğrenme algoritması ile yüksek başarıyla hedef tespit ve takip edebilen Kargu Togan’dan farklı olarak taşıdığı patlayıcı mühimmat ile takip ettiği hedefe taarruz gerçekleştirerek hedefini imha edebilme becerisine sahiptir. 

Bilhassa asimetrik harp ortamında sahada çatışan bir müfrezenin Kargu ile takip ettiği bir üst düzey düşman unsurunu sıcak çatışmaya girmeden dahi imha edebildiğini düşünürsek bu kabiliyet küçük görülse de muazzam faydalıdır.

Teknik Özellikler

Menzil	: 5 km
Görev Süresi	: 30 dakika
Görev Irtifası	: 500 metre
Azami Irtifa	: 2.800 metre (MSL)
En Yüksek Hız	: 72 km/saat
Ölçüler	: 600mm x 600mm x 430mm
Ağırlık	: 7.060 gram
Sıcaklık	: -20 / + 50 °C

STM/ Alpagu Sabit Kanatlı Akıllı Mühimmat Sistemi

STM tarafından geliştirilen Alpagu aslına bakılırsa Togan ve Kargu’dan farklıdır. En belirgin fark da sabit kanatlı olmasıdır. Küçük bir lançerden fırlatılarak atılan Alpagu İsrail’li Harop  ve Harpy kamikaze ihaların benzeridir. Bilhassa Azerbaycan tarafından yakın zamanda aktif olarak kullanılarak Ermenistan kuvvetlerine çok kritik zayiat veren IAI Harop/Harpy sistemlerinin gerçekleştirdiği görevi yapabilecek olan Alpagu DZKK tarafından da kullanılabilecek bir mühimmattır.

Bu konsept, savaş sahasında tespit edilmiş stratejik öneme sahip düşman silah, mühimmat veya personelleri için sessiz, engellenmesi zor ve etkilidir.  Kargu ve Togan’ın menzilinin dışında ve görüş hattının ötesinde kalan hedefleri hem tespit hem takip hem de imha edebilecek olan Alpagu daha da geliştirilerek çok daha tehditkar bir silah haline gelecektir. Alpagu, 10 dakika havada kalıp 120 km/s hızla hareket edeiblen Alpagu 1.9 kg ağırlığı ile tek er tarafından kullanılmaktadır.

Teknik Özellikler

Menzil	: 5 km
Görev Süresi	: 10 dakika
Görev Irtifası	: 400 ft (AGL)
Seyir Hızı	: 50 knot
Maksimum Hız	: 65 knot
Ağırlık	: 1.9 kg
Sıcaklık	: -20 / + 50 °C
Güç	: LiPo Batarya
Hazırlık Süresi	: Azami 1 dakika

Altınay/Albatros Kargo İHA

Albatros, Altınay firması tarafından geliştirilmiş insansız kargo aracıdır. Görev konseptine göre 12-16-20 motorlu olan Albatros 50 kg’den 150 kg’ye kadar faydalı yük taşıyabilmekte, 65-95 km hız yapabilmekte, 60 dakika havada kalabilmekte ve 30 km menzile erişebilmektedir. Albatros, kargo taşıma kapsülü yerine yerleştirilen bir platform ile yaralı da taşıyabilir. Bu kabiliyetlerle Albatros kargo taşıyabilmekte ve kargo dışında görevler de yapabilmektedir.

Farklı silahlarla donatılarak farklı görevler icra edebilen Albatros bünyesinde

• Yaralı taşıma kabini
• 12 adet Maragay İKA/ 3 adet Vaşak İKA
• 25 adet Roketsan imalatı 2 kg mühimmat
• 2 adet piyade tüfeği
• Esnek mermi beslemeli 5.56 döner namlulu silah

Taşıyabilmektedir.

Hem kargo taşıyabilme, hem yaralı kurtarma hem de mühimmat ve silah kullanabilme imkanlarıyla birlikte Altınay Albatros İHA çok fonksiyonel bir platform halini almaktadır. Karakol ve üs bölgelerinde kullanıldığı taktirde kuvvetin her türlü ihtiyacına cevap verecektir.

Teknik Özellikler

ALBATROS İHA KONFİGÜRASYONLARI	ALBATROS 50 KG	ALBATROS 100 KG	ALBATROS 150 KG
KALKIŞ AĞIRLIĞI:	195 kg	370 kg	630 kg
FAYDALI YÜK:	50 kg	100 kg	150 kg
UÇUŞ HIZI:	65-85 km/sa	70-95 km/sa	70-95 km/sa
UÇUŞ SÜRESİ:	60 dk	60 dk	60 dk
UÇUŞ MESAFESİ:	30 km	30 km	30 km
UÇUŞ İRTİFASI:	3000 m	3000 m	3000 m
ÇALIŞMA SICAKLIĞI:	-20°C & +50°C	-20°C & +50°C	-20°C & +50°C
MOTOR SAYISI:	12	16	20

STM/ Sürü İHA Projesi

Ülkeler daha büyük, daha uzun menzilli, daha ağır yükler taşıyabilen insansız hava araçları yaparken bir yandan da çok daha küçük dronlar geliştirmeye devam etmektedirler. Yazının daha önce ki paragraflarında belirttiğimiz gibi elbette büyük platformlar kadar küçük platformlar da elzem öneme sahiptir. Küçük dronlar başta savaş sahasında keşif ve istihbarat amaçlı kullanılmaya başlamıştı Yaban arısı gibi mini dronlar özel kuvvet personellerinin sızma gibi harekatlarında epey fayda göstermişti. Fakat gekişen teknoloji bu küçük dronları da silahlı hale getirmeyi başardı. Bünyelerinde barındırdıkları patlayıcılar ile kamikaze gibi görev yapabilen dronlar savaş sahasında nasıl kullanılabilir?

Elbette bu küçük boyutlara sahip dronların tek başlarına, hatta bir grup halinde bile kullanılması çok efektif olmayabilir. Ancak askeri otoriteler bu dron sistemlerini çok sayıda ve yapay zekanın da desteğiyle sürü halinde kullanmayı denemektedir. Bu kullanımda 4 emel prensip belirlenmiştir.

1. Farkındalık
2. Otonomi ve Özerklik
3. Birlik ve Dayanışma
4. Kendi kendine iyileşme

Sürü dronların kullanımı askeri kullanımda dar bir zaman aralığında doğrudan doğruya önceden belirlenmiş ve planlanmış bir hedefe yöneliktir.  Bu bağlamda teste tabi tutulan ilk fonksiyonel sistemlerden biri ABD’ye aittir.

Pentagon Sürü Dron Deneyi

2017 yılının ocak ayında Pentagon öncülüğünde gerçekleştirilen tatbikat ve testte 3 adet F/A-18 Super Hornet savaş uçağı görev yükü olarak taşımakta oldukları Perdix mikro insansız hava araçlarını bırakmışlardır. Görüntülerde gözlemlediğiniz üzere İHA’lara ardışık 4 görev verilmiştir.

1. görev indirmenin akabinde dronların haberleşme ve pozisyon almasıydı. Bu görev kapsamında dronlardan doğrudan ana muharebe uçağı (capital Ship/ F18) tarafından yönlendirilmeden ve birbirleriyle fiziksel temasta bulunmadan yörüngeye oturmaları beklenmişti. 103 dronun tamamı bu görevi başararak pozisyon alabilmişlerdi.

2. görev ise harita üzerinde belirlenmiş “Base-65” çağrı kodlu toplanma noktasında toplanmaktı. Dronlar ana uçaktan gelen toplanma emrini alıp her biri kendi başına rota oluşturup fiziksel temas kurmadan Base-65’te toplanabilmişti.

3. görevde Base-65’e doğru yönelip bölgeye gelen mikro dronlar sensör ve yapay zekanın iletişim becerisiyle birbirlerinden de haberdar halde toplanma noktasını orijin alarak 100 metre çapta düzenli bir dönüşe başlamışlardı.

Son olarak 4. Görevde de belli bir yörüngeye oturarak stabil bir hareket halinde seyretmeleri vardı ki dronlar bu görevlerin tamamını yerine getirmişti.

Sürü Dron testine ait görüntüler

2017’de gerçekleştirilen bu deneyde kullanılan mikro dronlar sadece keşif ve seyrü sefer amaçlı kullanılabilecek donanıma sahip dronlardı ve herhangi bir taarruz misyonları bulunmuyordu. Fakat gelişen teknoloji bu gibi dronlara patlayıcı vb. aparatlar da yükleyebiliyor ve gerektiği taktirde mevcut dronlar yapay zeka ile bir grup drona hedefi tespit ettirip bir grup drona oluşturulan rotadaki engelleri kaldırtıp bir grup ile de hedefi imha ettirebilmesi planlanmaktadır.

Bu kabiliyetle birlikte hedeflenen düşman unsurunun tespit edilen daraltılmış ancak tam olarak saptanamamış lokasyona halı bombardımanı gibi gürültülü, sivil zayiatına açık ve ilkel yöntemleri kullanmak yerine sürü dronlarla taarruz gerçekleştirmek mümkün olacaktır.

Bir muharip uçakta bulunan podlardan bırakılan onlarca belki yüzlerce dron daraltılmış bölgeyi tek tek arayabilir, ararken kaybedilen dronların tespit ettikleri anında paylaşım ve yapay zeka sayesinde diğer dronlara iletilip hedef tespiti kolaylaştırılabilir. Bu noktada hedefi tespit eden dronlar hedefi kamikaze saldırılar ile imha edebilir. Bölylelikle çok daha ekonomik ve başarı yüzdesi yüksek harekatlar gerçekleştirilebilmiş ve istenmeyen zayiatların önüne geçilmiş olabilir.

Sürü zekasına sahip İHA’lar; asimetrik harp veya anti-terör kapsamında otonom hareket edebilen, öğrenebilen, karar verebilen ve sürü olarak verilen görevi yerine getirebilen sistemlerdir. Bu sistemler, derin öğrenme tabanlı bilgisayarlı görü teknikleriyle gerçek zamanlı nesne tespiti, teşhisi ve takibi gibi gelişmiş işlevlere sahiptir.

Sürü Dron & İHA’lara yönelik çalışmaları ile Türkiye’de ön plana STM (Savunma Teknolojileri ve Mühendislik A.Ş) firması çıkıyor. Sabit ve döner kanatlı platformlar üzerine uzun yıllardır ülkemizde çalışmalar yapan STM tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine KARGU döner kanatlı vurucu İHA sistemi kazandırılmıştır. Güvenlik güçlerimizin sınırlarımızın içerisinde icra ettiği faaliyetlerde ve sınır ötesi operasyonlarda bu sistemler aktif ve etkin olarak kullanılmaktadır.

Perdix Dron Test

https://tdefenceagency.com/wp-content/uploads/2020/11/US-military-F-18-launch-Drone-swarm-in-tests-at-China-Lake-1.mp4

STM’nin geliştirmeye devam ettiği Sürü Drone Operasyonu Projesi’nde; başta STM bünyesinde yer alan insansız hava araçları olmak üzere, döner ve sabit kanatlı platformlar ile sürü zekasına yönelik çalışmalar, mevcut ürün ve teknolojilerin denenmesi ve uyarlanması, yeni algoritmaların geliştirilmesi gibi AR-GE ve ürünleştirme faaliyetlerini gerçekleştirilmektedir.

Proje kapsamında geliştirilen kabiliyet ve yetkinlikler şöyle sıralanabilir.

• Merkezi/Dağıtık Haberleşme Altyapısı
• İHA’lar Arası Haberleşme
• Formasyon Kabiliyeti
• Hedef Belirleme ve Önceliklendirme
• Hedef Paylaşımı
• Algıla & Sakın Kabiliyeti
• Rotasyon Kabiliyeti
• Sürü Saldırısı
• Güdüm Kabiliyeti

Sürü dron saldırılarının temel konseptinde sürü dronları komuta eden ana gemi görevi üstlenen bir veya birden çok uçak olması planlanmaktadır. 5. Yahut 6. Nesil muharip uçaklar için tasarlanan bu konseptte son nesil savaş uçaklarının çok gelişmiş aviyonik sistemleri ve yapay zeka destekli beyinlerinin ana unsur olduğu da aşikardır. Bu sistemde her muharip uçak kendi dron filotillasını idare eder ve bütün araçlar arasında koordinasyon sağlanarak büyük çaplı bir operasyon gerçekleştirilir. Bu harekat tasarımının detaylarını serinin bir sonraki ve son yazısı olacak 4. Bölümde anlatacağız.

4. Bölümde sürü dron konsepti, bu yazıda bahsettiğimiz İHA’lardan da daha ileri seviye ve farklı görevlere göre tasarlanmış İHA’ları ele alacağız. Kısacası 4. Yazı gelecekte ulusal ve uluslararası en modern insansız hava aracı konsept, prototip ve tasarımları incelemek ana temalı olacaktır. Bir sonraki yazıda görüşene dek kendinize iyi davranın.

---

Yazar: Tarık KÜÇÜK

---

KAYNAKÇA

• https://www.ssb.gov.tr/urunkatalog/tr/618/#zoom=z
• 2018-2022 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı,
• Unmanned Systems Integrated Roadmap FY 2017-2042
• Andrew Ilachinski, “AI, Robots, and Swarms”, January 2017
• STM Thinktech geleceğin savaş uçakları pdf
• SAÜ Fen Bil Der 20. Cilt, 2. Sayı, s. 103-109, 2016
• GELECEĞİN HAREKÂT ORTAMINDA İHA SİSTEMLERİ: ASKERİ UYGULAMALAR & TEKNOLOJİ GEREKSİNİMLERİ PDF

• Geçmişten günümüze insansız hava araçlarının gelişimi
• Savunma Sanayi Müsteşarlığı, Türkiye İnsansız Hava Aracı Sistemleri Yol Haritası (2011-2030).
• İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI VE HAVA GÜCÜ TEORİSİ PDF
• İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ KULLANIM ALANLARI VE GELECEKTEKİ BEKLENTİLER PDF

• https://mil.in.ua/uk

• https://www.shephardmedia.com/news/defence-helicopter/singapore-airshow-turkey-closes-T129-sale/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_Airpower_Teaming_System
• https://en.wikipedia.org/wiki/Hongdu_GJ-11
• https://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_Airpower_Teaming_System
• https://en.wikipedia.org/wiki/Sukhoi_S-70_Okhotnik-B
• https://en.wikipedia.org/wiki/AVIC_Cloud_Shadow
• https://en.wikipedia.org/wiki/EADS_Talarion
• https://en.wikipedia.org/wiki/Shahed_171_Simorgh
• https://en.wikipedia.org/wiki/Unmanned_aerial_vehicle
• https://www.donanimhaber.com/Yerli-iHA-Goksungur-gokyuzundeki-en-hizli-iHA-miz-olacak–110471
• https://nationalinterest.org/blog/buzz/us-air-force-flies-secretive-sentinel-spy-drones-134067
• https://www.baykarsavunma.com/
• https://www.ainonline.com/aviation-news/defense/2018-01-18/turkey-and-indonesia-join-forces-new-uav
• https://sadfor.savtera.org/index.php?topic=3084.0
• https://www.tusas.com/en/products/uav
• https://www.tusas.com/en/product/aksungur-unmanned-aerial-vehicle
• https://en.topwar.ru/163725-kitajskie-bespilotnye-letatelnye-apparaty-s-reaktivnymi-dvigateljami.htmlhttps://www.savunmasanayi.org/turkiyenin-ilk-supersonik-ihasi-goksungur-2020de-ucacak/
• https://www.stm.com.tr/tr/cozumlerimiz/otonom-sistemler/suru-iha-projesi
• https://thinktech.stm.com.tr/uploads/raporlar/pdf/182201915478210_stm_suru_iha_sistemleri.pdf
• https://vizyonergenc.com/icerik/suru-drone-lar-askeri-doktrinleri-nasil-etkileyecek