24 Mayıs günü Polonya Cumhurbaşkanı ülkemize geldi ve 2 NATO üyesi ülke arasında askeri, politik ve ekonomik anlamda sağlam temellerin adımı olacak anlaşmalar imzalandı. Varılan anlaşmaya göre; Türkiye Polonya’ya 270 milyon $ değerinde, 4 set yani 24 adet Bayraktar TB-2 SİHA ihraç edecek. Ayrıca Roketsan üretimi mini akıllı mühimmatlar da Varşova yolcusu.
Ancak siz bunları zaten biliyorsunuz. Her yerde yazıldı çizildi. Çok fazla değinilmeyen husus ise 2 ülke ve silahlı kuvvetleri arasında bir de Baltık Hava Polisliği heyecanı yaşanıyor. Türkiye, Polonya’daki Malbork Hava Üssü’ne NATO görevi kapsamında F-16 savaş uçaklarını konuşlandıracak ve savaşan şahinlerimiz, tarihimizde 2. kez katılacağımız bu görevde, Baltık Denizi üzerindeki Rus Savaş uçaklarına önleme yapacak. Bizde bugün sizlerle “NATO Baltık Hava Polisliği Görevini” incelemek istedik.
Baltık Hava Polisliği Görevi Nedir?
Avrupa’nın göbeğinde, Baltık Denizi kıyısında, NATO ve AB üyesi Polonya ve Litvanya arasında Kaliningrad isimli 223 km2’lik küçük bir toprak parçası vardır. Bu stratejik önemdeki bölge bir Rus toprağıdır. Rusya ile kara bağlantısı bulunmayan Kaliningrad Oblast’ının, ana vatanına en yakın noktada uzaklığı 370 km. Tabi karadan herhangi bir bağlantı ihtimali olmayınca, bu Oblast’a hem askeri hem de sivil ulaşım sadece denizden ve havadan sağlanabilmektedir. Gelin görün ki Rus jetleri, çevresi NATO ve Avrupa hava sahası olan bu bölgeye giriş-çıkışlarda genellikle transponder kullanmıyor, Hava Trafik Kontrolü ile iletişim kurmuyor veya bir uçuş planı hazırlamıyor. İşte Baltık Hava Polisliği Görevinin büyük bir kısmını oluşturan zorlu önleme faaliyetleri de burada başlamaktadır. Kısaca, Rus jetlerinin elini kolunu sallayarak bu bölgede uçması engellemek en temel amaçtır.
Baltık Hava Polisliği, gerekli hava yeteneklerine sahip olmayan NATO üyesi ülkeler için, NATO/AB hava sahasında tek bir güvenlik standardı elde etme amacıyla yapılmış anlaşmaların bir sonucudur. NATO’ya 29 Mart 2004 tarihinde üye olan Üç Baltık ülkesi Litvanya, Letonya ve Estonya, kendi topraklarında NATO Hava Komutanlığına katkıda bulunabilmek için gerekli hava varlıklarına sahip olmadığından, İttifak üyeleri bu ülkelere Baltık Hava Polisliği vasıtasıyla koruma sağlamaktadır.
Baltık Hava Polisliği Misyonu, 30 Mart 2004 tarihinden bu yana 17 senedir yürütülmektedir. Üç Baltık Devleti NATO’ya katıldığında, Litvanya’daki Šiauliai (Şuley) Hava Üssünde en üst hazırlık seviyesinde bir NATO Hava Komutanlığı yeteneği oluşturulmuştur. Mayıs 2014 ayına kadar sadece bu üsten yönlendirilen misyon, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinden sonra, NATO’nun Doğu Müttefiklerine Güvence Tedbirleri kapsamında genişlemiş ve Estonya’nın Ämari Hava Üssü’ne de ikinci bir H ava Komutanlığı oluşturulmuştur. Ayrıca o dönemde geçici ek tedbir olarak yine Mayıs 2014’te, Malbork Hava Üssü’ndeki Polonya Hava Kuvvetleri birimleri Fransız Hava Kuvvetleri tarafından takviye edildi. Malbork hava üssüne 2014-15 yıllarında 4 kez NATO hava gücü konuşlandı. En son Mayıs-Ağustos 2015 döneminde Belçikalılar konuşlandı ve o zamandan bugüne 6 yıldır bu üste herhangi bir misyon gücü bulunmuyor.
NATO’nun görünürlüğü ile dayanışmasını simgeleyen ve sembolik değeri en yüksek faaliyetlerinden birisi Baltık Hava Polisliği Görevidir. Hava Polisliği ve benzer amaçlara hizmet eden görevler, hem üye ülkelerin tehditlere karşı eşit korumaya sahip olması hem de gelecekteki potansiyel üyeler tarafından ittifak dayanışması ve kararlılığının fark edilebilir seviyeye ulaşması açısından oldukça önemlidir.
Baltık Hava Polisliği Misyonu kapsamında NATO’ya bağlı kuvvetler, Litvanya ve Estonya’daki hava üslerinde gerektiğinde NATO’nun Almanya’daki Birleşik Hava Operasyonları Merkezi tarafından yönetilmeye hazır olacak şekilde konuşlandırılıyor. Litvanya, Letonya ve Estonya Hava Kuvvetleri ev sahibi ülkeler olarak misyona katkıda bulunuyorlar. Operasyon giderlerinin büyük bir kısmını da bu 3 ülke karşılamaktadır.
Baltık hava sahasını koruyan NATO savaş uçakları, sık sık uluslararası güvenli havacılık kurallarına uymadan Baltık hava sahasına yaklaşan Rus savaş uçaklarını durdurmak için çok sayıda önleme faaliyeti gerçekleştiriyor. Misyon kapsamında her yıl ortalama 200 önleme faaliyeti gerçekleştirilmektedir.
Hava polisliği, tamamen savunma amaçlı bir görevdir ve şu ana kadar bu göreve, 17 NATO üyesi ülke katkı sağlamıştır. 7/24 esasına göre yüksek hazırlık seviyesinde planlanan Hava Polisliği görevine ülkeler genelde 4 uçakla katılım sağlasa da bu sayı nadiren de olsa 6’ya kadar çıkabilmektedir. Mayıs 2014’de kadar aynı dönemde sadece 1 ülke görev yaparken, Rusya ve Ukrayna arasındaki 2014 krizi sonrası dönemde 3 veya 4 ülke tarafından 12-16 uçakla icra edilmeye başlanmıştır. 2015’ten sonra ise dönemine göre ülke sayısı 1-3, uçak sayısı 4-13 arasında değişiklik arz etmektedir. Her bir ülkeden katılan personel sayısı da 50-100 arasında değişmektedir.
Türkiye sadece 1 Nisan–31 Temmuz 2006 tarihleri arasında icra edilen 9. dönemde bu görevi üstlenmiştir. Bu kapsamda, Litvanya’da 4 adet F-16 hızlı reaksiyon uçağı ve TSK personeli konuşlanmıştır. Bu görev, tüm NATO görevlerinde başarıyla yer alan TSK’nin üstlendiği ve Estonya, Letonya ve Litvanya ile ilişkilerimizin daha da gelişmesine katkıda bulunan bir İttifak görevi niteliğini taşımıştır.
NATO’ya pek çok alanda büyük katkılar sunan Türkiye bu göreve birkaç hafta içinde 2. kez katkı sunmaya hazırlanmaktadır. Görev kapsamında, Mayıs sonundan Eylül ayına kadar Bandırma 6. Hava Üssüne bağlı F-16 savaş uçaklarımız ve yaklaşık 80 personel Malbork Hava Üssü’nde bulunacaktır. Türkiye ile aynı dönemde 2 ülke daha görev yapacak olup, İspanya Eurofighter’ları ile Litvanya’da, İtalya F-35’leri ile Estonya’da konuşlanacak. NATO bu dönem ile ilgili yaptığı açıklamada “Güney kanattan üç müttefik İspanya, İtalya ve Türkiye, NATO’nun kuzeydeki Baltık Hava Politikasını destekleyerek, İttifak’ın uyum ve dayanışmasını gösteriyor. NATO, aldığı tedbirler ve caydırıcılık yoluyla bölgede güvenliği sağlamaya devam etmeye hazır.” ifadelerine yer verildi.
Görev Faaliyetleri Nasıl İcra Ediliyor?
Baltık Hava Polisliği ile alakalı detayları öğrendik. Şimdi de dilerseniz NATO’nun kendi anlatımıyla önleme faaliyeti nasıl gerçekleşiyor bunu inceleyelim.
1.Tespit: İlk olarak Şüpheli hareketler sergileyen hava teması NATO hava radarları tarafından tespit edilerek Almanya’daki Birleşik Hava Operasyonları Merkezine (CAOC) bildiriliyor.
2.Karar: Bu Merkezin Komutanı, şüpheli uçağı durdurmak ve görsel olarak tanımlamak için scramble uçağını kaldırıp kaldırmayacağına karar veriyor.
3.Kalkış: Uçak kaldırılması emredilirse, NATO üslerinde 7/24 hazır bekleyen uçaklar dakikalar içinde havalanıyor. Uçak kalktıktan sonra Kontrol ve Raporlama Merkezi tarafından şüpheli uçağa doğru yönlendiriliyor.
4.Önleme: NATO uçağı, önlenecek uçağa ilk olarak arkadan yaklaşıyor. Sonrasında öncü uçak, şüpheli uçağın sol ön çapraz-üst kısmında olacak şekilde pozisyon alıyor.
5.Tanımlama: Önleme uçağı, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü tarafından tavsiye edilen kurallara göre şüpheli uçağın tanımlama işlemini gerçekleştiriyor.
6.Refakat: NATO uçağı gerekirse şüpheli uçağa, en yakın hava alanına inene veya NATO hava sahasını terk edene kadar refakat ediyor.
7.Geri Dönüş: Şüpheli uçağın artık tehlike arz etmediğine karar verildiğinde NATO uçağı bölgeden ayrılarak geri dönüşe geçiyor.
8.Raporlama: Tüm harekatı dikkatli bir şekilde izleyen Birleşik Hava Operasyonları Merkezi, Müttefik Hava Komutanlığı Karargahına rapor veriyor.
Kazalar
Baltık Hava Polisliği görevinde maalesef istenmeyen kazalarda meydana geldi. Şimdi de onlara kısaca bir göz atalım.
30 Ağustos 2011: Bir Fransız Mirage savaş uçağı ile Litvanya L-39 eğitim jeti çarpıştı. İki pilot da zamanında uçaktan fırlatılma işlemini gerçekleştirdi.
29 Nisan 2013: Bir Danimarka F-16 uçağının kuş sürüsü çarpması sonucu motorunda hasar oluştu ve Estonya Tallinn Havaalanına zorunlu iniş yapmak durumunda kaldı.
8 Ağustos 2018: Bir İspanyol Eurofighter, Estonya üzerinde devriye gezerken yanlışlıkla hedefi olmayan bir AMRAAM füzesi fırlattı. Füzenin tasarım özelliği olan “hedef bulunmaması durumunda kendi kendini imha etmesi” faaliyetinin gerçekleşip gerçekleşmediği doğrulanamadı.
Türkiye’nin Görevi ile Alakalı Tespitler
Polonya Malbork Hava Üssü, Baltık Hava Polisliği Görevi kapsamında sadece 2014-15 yıllarında kullanıldı ve 6 senedir kullanılmıyor. Türkiye ile Polonya arasındaki iş birliği, yapılan anlaşmalardan da görüldüğü üzere siyasi, askeri ve ekonomik anlamda yakın zamanda çok sıkı olacak. Bu kapsamda Türkiye özellikle hava kuvvetlerini Polanya’da konuşlandırmak istemiş olabilir.
Savaş uçaklarımız 15 sene sonra Baltık Denizi üzerinde uçacak ve Rus savaş uçaklarına karşı NATO ve AB hava sahasını koruyacaklar. Bunun da Rusya ile ilişkilerde kısmi bir rahatsızlığa neden olabileceğini değerlendirebiliriz.
