ABD’nin çekilmesiyle proje çöktü; Avrupa alternatif çözümler arıyor
Avrupa’nın önde gelen NATO ülkeleri, altı adet Boeing E-7 Wedgetail erken uyarı ve kontrol uçağı (AWACS) satın alma planını iptal etti. Hollanda Savunma Bakanlığı, 13 Kasım 2025 Perşembe günü yaptığı açıklamada, kararın ABD’nin Temmuz ayında programdan çekilmesinin ardından alındığını duyurdu.
ABD’nin çekilmesi projeyi bitirdi
NATO, halihazırda 14 adet Boeing E-3A uçağından oluşan bir erken uyarı filosunu Almanya’nın Geilenkirchen üssünden işletiyor. Bu uçaklar, İttifak’ın Avrupa hava sahasındaki gözetleme ve komuta kapasitesinin bel kemiğini oluşturuyor. Ancak Hollanda Savunma Bakanlığı’nın açıklamasına göre, filodaki mevcut uçaklar 2035 yılına kadar hizmet ömrünü tamamlayacak ve aynı zamanda “önemli ölçüde gürültü kirliliği kaynağı” olarak görülüyor.
Hollanda Savunma Bakan Yardımcısı Gijs Tuinman, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Taahhüdümüz, 2035 yılı öncesinde daha sessiz ve modern uçakları operasyonel hale getirmektir. ABD’nin çekilmesi, Avrupa savunma sanayisine mümkün olan en yüksek düzeyde yatırım yapmanın önemini bir kez daha göstermiştir.”
Maliyet, gecikme ve güvenlik endişeleri
ABD Savunma Bakanlığı, Temmuz 2025’te E-7 Wedgetail programını iptal ettiğini açıklamıştı. Gerekçe olarak önemli gecikmeler, maliyet artışları ve yüksek tehdit ortamında hayatta kalma (survivability) riskleri gösterilmişti. Pentagon, bunun yerine uzay tabanlı erken uyarı sistemlerine ve ek E-2D Hawkeye uçaklarına yatırım yapmayı planlıyor.
E-3A ve E-7 Arasındaki Fark
E-3A filosu, 1950’lerde geliştirilen Boeing 707 gövdesi üzerine inşa edilmiş ve gövdenin arkasında yer alan büyük radar kubbesiyle tanınan uçaklardan oluşuyor. E-7 Wedgetail ise daha modern Boeing 737 platformu üzerine tasarlanmıştı.
E-7’nin temel avantajı; radar menzili, modern iletişim sistemleri ve çok daha düşük bakım ihtiyacıydı. Bu nedenle ABD’nin projeden çekilmesi, Avrupa ülkeleri için stratejik bir boşluk yarattı.
Avrupa kendi çözümünü arıyor
Hollanda’nın yanı sıra projede yer alan beş Avrupa ülkesi, şimdi farklı seçenekleri masaya yatırıyor. Avrupa savunma endüstrisinin öne çıkan alternatifleri arasında İsveçli Saab’ın GlobalEye sistemi bulunuyor. Saab CEO’su Micael Johansson, Ekim ayında yaptığı açıklamada:
“NATO, Almanya ve Danimarka da dahil olmak üzere birçok ülkeden GlobalEye’a büyük bir ilgi var,”
diyerek sistemin küresel ölçekte talep gördüğünü belirtmişti.
GlobalEye, Bombardier uzun menzilli iş jetleri üzerine inşa edilmiş olup, Saab üretimi radar ve sensörlerle donatılıyor. Bir diğer aday olan Dassault Aviation, benzer şekilde Falcon 10X modelini AWACS rolü için uyarlamayı önermişti. Ancak Fransa’nın Haziran ayında Saab GlobalEye satın alma kararı, Dassault’un teklifine ağır bir darbe vurdu.
Avrupa’nın stratejik dönüm noktası
ABD’nin çekilmesi, Avrupa için yalnızca bir tedarik sorunu değil; aynı zamanda stratejik bir bağımsızlık testi anlamına geliyor. Uzmanlar, Avrupa’nın kendi erken uyarı sistemini geliştirmesi halinde NATO’nun operasyonel kapasitesinin daha dengeli hale geleceğini belirtiyor.
Bu çerçevede, 2035 yılına kadar yeni, sessiz ve dijital olarak entegre bir Avrupa AWACS filosu oluşturulması hedefleniyor.
Kaynakça:
Associated Press (Rudy Ruitenberg), “European NATO countries scrap plan to buy Boeing E-7 Wedgetail AWACS,” 13 Kasım 2025.
Hollanda Savunma Bakanlığı Resmî Açıklaması, 13 Kasım 2025.
Saab Group, GlobalEye Program Update, Ekim 2025.
U.S. Department of Defense, Statement on E-7 Program Termination, Temmuz 2025.
