AKTİF KORUMA SİSTEMLERİ(AKS)

Zırhlı araçların savaşlarda sağladığı birçok üstünlük onları savaşlarda vazgeçilmez kıldıysa da , geliştirilen ATGM, roket ve mayın teknolojileriyle zırhlı araçların birer ceset çukuruna dönmesi nedeniyle birçok askeri tarihçi ve silah tasarımcısı tarafından tanklar 20. yüzyılın kaybedeni olarak ilan edilmiştir.

Tanklar üzerinde ilk olarak tanksavar silahların etkilerini azaltmak için zırhın kalınlaştırılması yoluna gidilmiş, bu yapılınca da zırhlı araçlara üstünlük katan atiklik ve vuruş gücü, hız gibi özelliklerin zayıfladığı görülmüştür. Zırhlı araçlara dair bu durum, tank ve zırh uzmanlarını harekete geçirmiş, çeşitli uygulama ve prototipten sonra bugünkü aktif koruma sistemleriyle tanklar yeniden hak ettikleri konuma ulaşmış, savaşlarda korkulu rüya olmaya devam etmiştir.

Aktif koruma sistemiyle kastedilen, daha çok saldırıların yanıltma ya da henüz zırhlı araca ulaşmamışken havada bertaraf edilmesi kast edilmektedir.

Henüz test aşamasında olan birçok aktif koruma sistemi ilk kez esaslı ve etkili olarak Rus-Çeçen savaşında Rus tanklarının Çeçen direnişçiler karşısında kolay hedef olup Rus kuvvetlerin yoğun kayıp vermesiyle tanklara entegre edilmiş ve başarılı sonuçlar almasına dayanır.

AKS’ler genel olarak üç bileşenden oluşur: Algılayıcılar, karşı tedbir mühimmatı ve atış kontrol sistemi. Araca, 360 derece kapsama sağlayacak şekilde takılan ve çoğunlukla yüksek performanslı radar olan algılayıcıların tespit ettiği tanksavar mühimmatı, atış kontrol sisteminin hesapladığı parametreler doğrultusunda ateşlenen karşı tedbir mühimmatı ile vurularak etkisiz hale getirilmeye çalışılır.

Aktif savunma sistemleri kullandıkları savunma mekanizmasına göre iki grupta sınıflandırılır:

* Soft-kill (saptırma, karıştırma amaçlı)
* Hard-kill (tehdit mühimmatını imha etme amaçlı)

Soft-kill koruma;

Atılan roketteki güdümün etrafa yayılan yanıltıcı mühimmatlar ile yanlış noktaya yönlendirilerek tankın zarar görmesinin engellenmesi anlamını taşıyor.

Sistem, (chaff/flare/decoys) lançerleri ile sis veya parçacık bombasıyla kara aracının yanında yanıltıcı/gizleyici perdeler oluşturarak
veya elektro-optik ısı (kızılötesi) ve lazer güdümlü füzelere karşı yanıltıcı/şaşırtıcı sinyaller kullanarak kara muharebe aracına yönlendirilmiş tehdidin hedefinden saptırılmasıyla bertaraf edilmesi esasına dayanır.

Günümüzde bu sistemin en yaygın kullanımı radar sistemlerinin karıştırılması, ısı güdümlü füzeler için, aracın etrafına ısı yayan yanan plastik parçalar savrulması ve böylelikle tehlikenin başka hedeflere yönlendirilmesi ve en son sistem olan lazer güdümlü sistemler için ise bu ışınları engelleyen sis bulutlarının oluşturulması olarak ifade edilebilir.

Soft-kill sistemi İlk kez Çeçenistan’daki operasyonlarda Çeçen savaşçıların kullandığı füzelere ve RPG’ lere karşı Rus tanklarının etkisiz kalması ile tasarlanmaya başlanmıştır.

Aralık 1994’te başlayan I. Çeçenistan Savaşı’nın ilk ayında Rus kuvvetleri 225 tank ve zırhlı araç kaybettiler.
(ilk ay Çeçenler 62 Rus tankını imha etti.) Bu kayıp, Rusya’nın harekatta kullandığı zırhlı araç sayısının %10’una tekabül etmektedir.

Çeçenler 15-20 kişilik savaş gruplarından (Tank timleri) oluşmuş bir askeri yapıda mücadele ettiler. Bu gruplar, RPG-7 veya RPG-18 kullanan bir anti-tankçı, bir makineli tüfekçi ve bir keskin nişancı içeren, 3-4 kişilik hücrelere bölünmüştü. Bu hücrelerin öncelikli görevi tank ve zırhlı araçların imhası idi. Keskin nişancı ve makineli tüfekçinin görevi zırhlı araçlara eşlik eden askerlerin etkisizleştirilmesiyken, eşgüdümlü hareket eden roketçiler araçlara saldırıyordu. Genelde 5-6 hücre eşgüdümlü olarak hareket ediyordu. Roketle yapılan saldırılarda araçların üst ve arka kısımları özellikle hedef alındı ayrıca bol miktarda Molotof kokteyli de kullanıldı.

Bu sistem tanka yaklaşan roketi ya da herhangi bir mühimmatı, temas etmeden havada imha ederek, zırhın zarar görmesini engeller.

Sistem kızılötesi ve radar algılayıcılardan gelen verilerin değerlendirildiği bir mikro işlemci algılayıcı ile parça tesirli, zırh delici veya kısa menzilli roket mühimmatının atıldığı lançarlerden oluşmaktadır.

Lançerler genellikle aracın her iki yanında ve gerekirse üstten gelecek tehditlere karşı kule kısmında yer almaktadır ve 360’ar derecelik kapsama alanına sahiptirler.

Sovyetler tarafından Afganistan savaşında kullanılmak üzere geliştirilen ilk hard-kill sistemi Drozd’dur.

Rusya tarafından geliştirilmiş olup ilk kez Afganistan savaşında kullanılmıştır. 1983 yılında T-55A tanklarına takılan bu sistemler Afgan mücahitlerin, güdümlü tank füzelerine ve roket atarlarına karşı koymak için yapılmıştır.

Drozd radarı 24.5 GHz Doppler radar sinyaller göndererek 70 ila 700 m/s arasında bir hız ile tanka yaklaşan füzeyi veya roketi tespit edebilir. Daha sonra sistem 107 mm çapında bir füze ateşler. Tanka yaklaşan füze tankın 7 metre yakınına geldiğinde bu füze patlar parça tesirli büyük bilyeler fırlatarak gelen roket veya güdümlü füzeyi havada patlatır.

Sistem Afganistan savaşında %80 oranında başarılı olmuştur ancak tankın yanında savaşan piyadeler için ölümcül olduğundan dikkatli kullanılması gerekmekteydi.

ABD ve bazı batılı ülkeler gibi piyade birliklerine önem veren ülkeler tarafından kendi askerlerine zarar verdiği gerekçesi ile yaygın olarak tercih edilmemektedir.

2006 İsrail – Lübnan savaşında Hizbullah güçlerinin Rusya’nın Suriye’ye sattığı füzelerin bir kısmını ele geçirerek İsrail’e karşı kullanması, ATGM’lerin ne kadar güçlü olduğunu ortaya çıkan önemli olaylardandır. İsrail’in Merkava tanklarına karşı büyük başarı gösteren Rus Kornet füzeleri, İsrail’i ciddi anlamda zor duruma sokmuştu.

Her ne kadar Rusya’nın elinde Drozd ve bu teknolojinin güncellenmiş hali Arena, Ukrayna tarafından hazırlanan Zaslon gibi teknolojiler olsa da Kornet’ler nedeni ile en çok kaybı veren isim olan İsrail’deki teknolojiler an itibariyle bu alandaki (Aktif Koruma Sistemleri) en iyi seçenekler olarak gösteriliyor.

Trophy aktif koruma sistemi dünya ordularında kullanılan en gelişmiş ve başarılı zırh koruma ve saldırı bertaraf sistemidir. İsrailli tank ve zırh mühendisleri tarafından geliştirilen bu sistem Merkava tankını tamamlamak üzere üretilmiştir. Sistem hem ağır hem de hafif zırhlı araçlarda yaklaşmakta olan tanksavar füze ve omuzdan ateşlenen roketleri etkisiz hale getirmek için üretilmiştir. Sistemi Rafael ve Elta firmaları üretmiştir .

Radar teknolojisi çok gelişmiş olan ve başarılı çalışan Trophy, 2010 yılında İsrail ordusu tarafından test edilmeye başlandı. 2011 yılında Merkava tankları, Trophy entegre edilmiş olarak göreve hazırlandı.

Trophy, ilk büyük başarılı sınavını ise Temmuz 2014’te verdi. İsrail’in sözde Koruyu Hat Operasyonu ile sivilleri hedef alarak başlattığı operasyonda Trophy entegreli Merkava tankları, Hamas, El Fetih gibi direnişçilerin ateşlediği Kornet, Metis ve RPG-29 gibi anti tank silahlarından atılan roketlere karşı başarılı bir savunma sergilemiş ve kesin olarak tespit edilmiş 14 füzeden tankları korumayı başarmış.

Tasarımında F/G band ateş kontrol sistemi bulunan düzeneğin araç üzerinde 4 adet düz çelik panel anteni bulunur. Bu antenler 360 derecelik bir açı ile aracın etrafını izlemektedir. Herhangi bir silah ateşlendiğinde, dahili bilgisayar gelmekte olan silahın yaklaşma açısını bulur. Yaklaşan tehlike tamamıyla tanımlandığında bilgisayar tahmini süreyi ve etkisiz bırakmak için gerekli açıyı hesaplar. Aracın iki tarafında dönüşümlü çalışan fırlatıcılar bulunmaktadır. Gelen tehlikeyi engellemek için bu fırlatıcıların içerisinde bulunan çok küçük saçmalar ateşlenerek imha işlemi gerçekleşir. Dolayısıyla o esnada tankın etrafında bulunan askeri birliklere de ciddi zararlar verebilmekte. En büyük dezavantajı olarak gösterilen Trophy’nin bu durumu nedeni ile tankın yakınında asker bulundurulamıyor.

Sistem sunduğu bütün yararlarının yanında zırhlı araçları her türlü tehlikeden kurtaracak tam bir korumayı vaat etmez. Bu sistem, tankların ölümcül düşmanı olan kara mayınlarına, tank topu veya tanksavar tüfeği ile ateşlenen mermilere ve topçu bombardımanına karşı herhangi bir koruma sağlayamamaktadır.

İsrail tarafından geliştirilmiş bir başka aktif koruma sistemidir. Radar sistemi Boeing’in eski CEO’su Herzl Boedinger tarafından kurulan RADA Electronic Industries tarafından geliştirilen ve pasif kızılötesi detektör ile desteklenen sistem, son derece hafif bir yapıda oluşu ile öne çıkıyor.

Parça dağılımsız patlama gerçekleştirerek tehdit unsuru roketleri veya diğer mühimmatları havada yok edebilen Iron Fist, bu yönü ile tankın dışındaki askerlere de zarar vermiyor. Bu sayede Trophy’den daha etkili olan teknoloji, hafif oluşunun avantajı ile hareket kabiliyeti yüksek, hafif zırhlı tanklara da entegre edilebiliyor.

AKKOR Sistemi, Milli Tank ALTAY’da kullanılmak üzere ASELSAN tarafından geliştirilecek olup, birçok tipteki zırhlı araca uygulanabilecek olan bir aktif koruma sistemidir.

AKKOR Sistemi, mühimmatın üzerindeki akıllı sensör ile benzerlerinden üstün performans sergileyecek. Mini bir radar gibi çalışan sensör, yaklaşan roket/füze ile savunma mühimmatının en yakın olduğu zamanda patlamayı gerçekleştirerek tehdidi yok edecek.

Geliştirilecek Aktif Koruma Sistemi;

~ Birçok tipteki zırhlı araç için, platforma yöneltilmiş olan tanksavar tehdiditleri ve roketlerini en uygun zaman ve mesafede etkisiz hale getirerek tam koruma sağlama,

~ Hem işlevsel imha(Soft kill), hem de fiziksel imha(Hard kill) kabiliyeti,

~ Her birinin huzme genisligi 100 derece olan 4 adet radar sensoru ile yatayda 360 derece tam koruma sağlayacaktır.

~ Yükseliş ekseninde 70 dereceye kadar kapsama alanına sahiptir.
Böylece çatılardan atılan roketler veya dalış etkisine sahip anti-tank füzelerine de (Javelin) etkinlik gösterebilecektir.

~ Optik algılamaya ‘gerek duymayan’ çözümü (Yüksel çözünürlüklü radar sensörleri RF algılama yaptığından) sayesinde toz, çamur, kar, yağmur gibi zorlu koşullarda etkinlik gösterir.

~ Yakın mesafeden atılan asimetrik tehditlere karşı çok hızlı reaksiyon,

~ Her bir sistemde, 2 takim cok hizli tepki verebilen lancer bulunacak.

~ Aynı anda birden fazla tehdide karşı etkinlik,

~ Multi-spektral sis perdesi ile Termal ve lazer güdümlü füzelere karşı etkinlik,

2015 İDEF 6×6 Arma Akkor sistemi gösterimi.

~ Yüksek çözünürlüklü Radar ve akıllı koruma mühimmatı çözümü sayesinde doğrudan tehdide karşı reaksiyon ve sonuç olarak çok düşük ardıl etki,
~Zaman ayarli degil, RF yaklasma ayarli tapa kullanacak ve boylece degisken hizli muhimmati da imha edebilecektir.

Sistem Aselsan, fiziksel imha muhimmati ise TUBITAK-Sage gelistirilecek ve uretilecektir.

Kasim 2015’de sozlesme imzalanmistir.
Proje suresi 54 ay olup prototip Mayis 2020’de teslim edilmesi gerekmektedir.

Türkiye’nin Ortadoğu politikaları gereği, Fırat Kalkan’ı Operasyonlarında M60T ve Leopard2A4 tanklarında mevcut bir aktif koruma sistemimin olmaması nedeni ile zarar gören 10 Leopard2A4’ten 5’i ATGM ile, imha olan 1 M60T tankımız da yine aynı şekilde ATGM ile vurulmuştur.

Ortadoğu’da da şavaşın gidişatı göz önüne alındığında kara savaşlarında en etkili silahların başında ATGM (Güdümlü tanksavar füzesi) gelmektedir. Bu durum her savaşta olduğu gibi Suriye iç savaşında da savaşlarının vazgeçilmezi olan tankları zor durumda bırakmaktadır.

Suriye iç savaşında kullanıldığı delilli olan ATGM’ler

Bunun üzerine Türkiye edinmiş olduğu deneyimlerle ATGM tehdidini en aza indirmek için kendi geliştirmiş olduğu ASELSAN AKKOR sisteminin şu an yeterli düzeye ulaşamaması nedeniyle ASELSAN, Ukrayna şirketi SFTE Spets Techno Export firması ile ‘Zaslon-L’ Aktif Koruma Sistemleri tedarikine yönelik (hazır alım) bir kontrat imzalamıştır. (2017, Ekim)

Rus BTR 80’e takılmış olan Zaslon Aps

Geliştirilmiş ve geliştirilmekte olan Aktif koruma sistemleri:

Rafael & Elta (İsrail):Trophy
IMI (İsrail): Iron Fist
ASELSAN (Türkiye): Akkor
Microtek (Ukrayna): Zaslon
Şipunov (Rusya): Drozd
Kolomna (Rusya): Arena
Rheinmetall – IBD(Almanya): AMAP-ADS
Artis (ABD): Iron Curtain
Raytheon (ABD): Quick Kill
Textron (ABD): TRAPS
Thales (Fransa): SHARK
Saab (İsveç): LEDS-150