Geleceğin Türk Deniz Kuvvetleri Denizaltı Envanteri: 1081 yılında kurulan Çaka Beyliği’nden beri sürdürülen Türk Donanması ilk denizaltı gücüne 1888 yılında donanmaya katılan iki İngiliz yapımı denizaltıyla sahip olmuştur. Ancak Osmanlı İmparatorluğu döneminde yeterli bir denizaltı filosu hiçbir zaman sağlanamamıştır. Türkiye Cumhuriyeti ise ilk denizaltıları olan TCG Atılay, Saldıray, Batıray ve Yıldıray denizaltılarını 1930’lu yılların sonlarına doğru envanterine katmıştır. Günümüzde Türk Deniz Kuvvetleri 12 denizaltı ile Akdeniz’in sayı bakımından en büyük denizaltı filosuna sahip ülkesidir. Peki Türk Deniz Kuvvetlerinin gelecek denizaltı envanteri nasıl olacak? Bu makalede bunu yorumlayacağız.
Türk Deniz Kuvvetlerinin Günümüz Denizaltı Envanteri
Günümüzde Akdeniz’in en güçlü ve caydırıcı denizaltı filolarından birine sahip olan Türk Deniz Kuvvetlerinin 11’i aktif 12 denizaltısı bulunuyor. Geçici olarak hizmet dışı olan TCG Sakarya denizaltısının ise Preveze sınıfı YÖM projesi kapsamında modernizasyonu devam ediyor.
Türk Deniz Kuvvetlerinin günümüz denizaltıları ve hizmete giriş tarihleri listesi:
- Ay sınıfı denizaltılar (209/1200)
- TCG Batıray (S 349) – 1978
- TCG Yıldıray (S 350) – 1981
- TCG Doğanay (S 351) – 1983
- TCG Dolunay (S 352) – 1989
- Preveze sınıfı denizaltılar (209T1/1400)
- TCG Preveze (S 353) – 1994
- TCG Sakarya (S 354) – 1995
- TCG 18 Mart (S 355) – 1998
- TCG Anafartalar (S 356) – 1999
- Gür sınıfı denizaltılar (209T1/1400)
- TCG Gür (S 357) – 2003
- TCG Çanakkale (S 358) – 2004
- TCG Burak Reis (S 359) – 2006
- TCG Birinci İnönü (S 360) – 2007
Türk Deniz Kuvvetlerinde aktif olarak hizmette olan denizaltıların tamamı Alman-Türk ortaklığında inşa edilmiş Alman tasarımı denizaltılar. Ayrıca Türk Deniz Kuvvetleri envanterine katılan Reis sınıfı denizaltılarda da Alman Type-214 tasarımı denizaltılar. İnşa faaliyetleri ise Gölcük Tersane Komutanlığında yapılıyor.
Türk Deniz Kuvvetlerindeki en genç denizaltı 16 yaşında olup en eskisi ise 45 yaşında. Filonun yaş ortalaması ise 28. Filo genel olarak çok yaşlı olmasa da yine de yarı ömrünü doldurmamış, genç diyebileceğimiz pek fazla denizaltı yok. Bu kapsamda yakın zamanda Reis sınıfı denizaltılar gelince filo günümüz şartları için uygun, modern ve genç bir vurucu güce sahip olacak.
Geleceğin Türk Deniz Kuvvetleri Denizaltı Envanteri
Günümüzde Türk tersaneleri tarafından bazı yerli veya millî denizaltı tasarımları yapılmaya başlanmış durumda. Bu tasarımlar arasında STM’nin tasarladığı STM 500, DEARSAN’ın tasarladığı L SUB 33 denizaltısı ve AUV65 insansız sualtı aracı gibi çeşitli tasarımlar mevcut. Bunların yanı sıra MİLDEN projesi için çalışmalar devam ediyor. Özellikle Almanya ile ortak olunan Reis sınıfı denizaltı projesinden öğrendiklerimiz millî imkanlarla bir denizaltı inşa edebilme konusunda önemli yol katetmemizi sağlayacaktır.
Reis Sınıfı Denizaltılar
Yaklaşık %80 yerlilik oranıyla Gölcük Tersanesi Komutanlığı tarafından 6 adet inşa edilecek olan Alman Type-214 tasarımı Reis sınıfı denizaltılar envanterdeki denizaltılardan farklı olarak yakıt pili teknolojisi sayesinde havadan bağımsız tahrik sistemine sahip olacaklar. Bu da denizaltıların su üstüne çıkmasına gerek kalmadan (gizliliğini bozmadan) uzun süre denizin altında görev yapabilmesine imkan sunacak. Ayrıca Reis sınıfı denizaltılar envanterdeki Preveze ve Gür sınıfı denizaltılar gibi su üstü hedeflerine karşı güdümlü mermi (gemisavar füzesi ve türevleri) atma kabiliyetine sahip olacak. Reis sınıfı denizaltıların envantere girmesiyle Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, tarihinde ilk kez havadan bağımsız tahrikli denizaltılara sahip olarak Türk Donanma Tarihi açısından önemli bir yenilik yapılmış olacak.
Projenin ilk denizaltısı olan TCG Piri Reis denizaltısının 2024’ün Şubat ayında envantere alınması bekleniyor. 2030’a kadar 6 adet Reis sınıfı denizaltının envantere girmesi ve envanterdeki 4 Ay sınıfı denizaltının hizmetten çekilmesiyle envanterde 14 denizaltı olacağı öngörülebilir.
STM 500 Projesi
Reis sınıfının envantere girmesinden sonraki yıllardan bahsedecek olursak, alışılmış 4 veya 6 sayısından daha çok sayıda STM 500 denizaltısı veya daha sonraki yıllarda geliştirilecek türevi hafif tonajlı bir denizaltının envantere gireceğini değerlendirmekteyim. Zira, Türk Deniz Kuvvetlerinin Ege Denizi gibi sığ sularda hafif tonajlı denizaltılara ihtiyaç duyduğu bir gerçek. Bunun yanı sıra, STM 500 gibi yerli imkanlarla geliştirilen ve nispeten hafif tonajlı bir denizaltının birim maliyeti de normalden daha düşük olacaktır. Birim maliyetinin düşük olması ise bize daha fazla sayıda inşa imkanı ve dolayısıyla da Mavi Vatan’da fazladan nicelik sunacaktır.
MİLDEN
Reis sınıfı denizaltıların envantere alınması sonrası MİLDEN projesi kapsamında ilk yerli ve millî denizaltılarımızın inşa sürecinin başlaması planlanıyor. Proje kapsamında 2019 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde Milli Denizaltı Dizayn Ofisi kurularak çalışmalar başlatıldı. Kavramsal tasarımı 2022 yılında tamamlanmış olan MİLDEN projesinin ileri dizayn aşamasının 2025 yılında tamamlanması ve inşa aşamasına geçilmesi, 2031 yılında ise sınıfın ilk denizaltısının inşa faaliyetlerinin tamamlanması öngörülüyor.
MİLDEN projesi kapsamında inşa edilecek millî denizaltıların kesin olarak havadan bağımsız tahrik sitemi ve dikey atım sistemine sahip olacağını değerlendirmekteyim. Şimdiye kadar kavramsal tasarımı biten MİLDEN’in 80+ metre uzunluğa ve en az 2700 ton batmış deplasmana sahip olacağı düşünülüyor. Özellikle bu derece yüksek deplasmanı okyanus gibi açık denizlerde operasyonlar icra etmeyi olanaklı hâle getirecektir.
Geçtiğimiz günlerde MİLDEN projesi kapsamında İspanya’nın ürettiği S-80 sınıfı denizaltıların lisans altında inşa edileceği iddiası ortaya atılmış olsa da bu iddia herhangi resmî belgeye veya kişiye dayandırılmadı. Hatta yayılan haberin doğru olmadığına dair geri dönüş alındı.
İnsansız Denizaltılar ve Sualtı Araçları
Teknolojinin geldiği son noktada kuşkusuz geleceğe yön verecek olan sistemler de insansız sistemler. Ülkemiz insansız hava araçları konusunda dünyanın en güçlü ilk 3 ülkesinden biri olup deniz sistemleri konusunda da elimizde rakamsal bir istatistik olmasa bile diyebiliriz ki pek çok gelişmiş ülkeyle yarışıyor. Bu konuda Türk tersaneleri de insansız sualtı araçları tasarımları yapmaya başlamış durumda. Bunların başlıca örnekleri DEARSAN tersanesinin geliştirmekte olduğu AUV65 insansız sualtı aracı ve STM’nin 2024 yılında lansmanını yapacağını duyurduğu “insansız denizaltı”.
İnsansız denizaltı/sualtı araçları, insanlı denizaltılara nazaran daha az maliyetli olacağı için sayı bakımından daha fazla inşa edilebilmesi ve personelin can güvenliği gibi bir şey söz konusu olmadığından riskli görevlerde kullanılabilmesiyle ön plana çıkıyor.
Gelecekte Envanter Nasıl Olacak?
Türk Deniz Kuvvetlerinin denizaltı filosunun geleceği hakkında kesin konuşmamız tabii ki de mümkün değil. Ancak benim gördüğüm kadarıyla 2030’lu yıllar içerisinde (2039 sonuna kadar) Türk Deniz Kuvvetleri; envanterine tüm Reis sınıfı denizaltıları çoktan almış, MİLDEN ve STM 500 türevi denizaltıları envantere almaya başlanmış olacak. Ayrıca halihazırda envanterde bulunan Preveze sınıfı denizaltılar ile Gür sınıfı denizaltılar da envanterde bulunacak. Preveze sınıfı denizaltılara uygulanan YÖM modernizasyonunun 2030’lu yılların sonuna kadar Gür sınıfına da uygulanacağını düşünüyorum. Tüm bunların yanında Ay sınıfı denizaltıların ise Reis sınıfı denizaltıların envantere alınmasıyla 2030’a kadar kademeli olarak emekliye ayrılacağını düşünüyorum.
Kısa bir liste yapmak gerekirse, kuvvetle muhtemel filo gelecek 10-15 sene sonra (2033-2038 gibi) bu şekilde olacak:
- MİLDEN
- STM 500 veya türevi
- 6 adet Reis sınıfı denizaltı
- 4 adet Gür sınıfı denizaltı
- 4 adet Preveze sınıfı denizaltı
- İnsansız sualtı araçları
